over een verstedelijkt esdorp

Het historisch landschap: ijkpunt in onze dynamische samenleving, las ik ergens. Het belangrijkste kenmerk van ons landschap is constante verandering. Sinds er mensen in Nederland wonen, hebben ze het landschap naar hun hand gezet. Die invloed werd steeds ingrijpender. Denk maar aan dijkaanleg, grondstofwinning, aanleg van wegen en groei van steden en dorpen. Beschermen van het landschap is geen bevriezing, maar het begeleiden van veranderingen, zodanig dat de diverse stadia van de landschapsgeschiedenis herkenbaar blijven.

Zodanig dat de diverse stadia van de landschapsgeschiedenis herkenbaar blijven! Mooi gezegd, verstandig ook lijkt me, evengoed denk ik toch vaak als ik door het land rij, dat we wel wat meer aan bevriezing zouden mogen doen. Neem Wezep, een esdorp dat ik vroeger aardig goed kende. Het is ontploft, op enkele details na hier en daar, valt er van de diverse stadia van de landschapsgeschiedenis, of beter gezegd dorpsgeschiedenis weinig of niets te herkennen. Eerlijk gezegd zou ik ook niet goed weten hoe ze dat met de grote ruimtevraag van de laatste 50 jaar voor elkaar hadden moeten krijgen. Maar jammer blijft het natuurlijk wel, dat in de huidige bebouwing en infrastructuur geen spoor te ontdekken valt van een esdorp eigen detail. Daarom heb ik in een vlaag van nostalgie maar een paar oude foto's opgezocht van de buurt, waar ik een groot deel van mijn jeugd heb doorgebracht.

Foto A: Oranjeboom en voorm. herberg ca. 1956, hoek Stationsweg - Kerweg.
Foto B: Zicht op de Kerkweg nabij de Oranjeboom ca. 1957.
Foto C: Uitzicht vanuit Kerkweg 7 op de boerderij van de fam. Puttenstein 1960.
Foto D: Boerderij fam. Schutte aan de Kerkweg nabij het Kerkpaadje ca. 1958.
Foto E: Boer Puttenstein aan de ploeg nabij het Kerkpaadje ca. 1958.
Foto F: Zicht vanaf Kerkweg op Ruitersveldweg en Zuiderzeestraatweg ca.1955.

Behalve aan de Kerkweg, de Ruitersveldweg en een beetje bebouwing in 't Veld en aan de Keizersweg, lagen er in de begin jaren 50 slechts akkers en weilanden tussen de Zuiderzeestraatweg en de spoorlijn.

De meeste landen hebben met verstedelijking te maken. Op wereldschaal groeien de steden en loopt het platteland leeg. In de westerse wereld is echter ook een tegengestelde ontwikkeling te zien: wonen, werken en voorzieningen spreiden, verdunnen en sorteren uit. Internationaal staat dit proces bekend als urban sprawl. Dit autonome proces is bevorderd doordat de keuzevrijheid voor woonplaats en bedrijfsvestiging is vergroot, met name door de sterk toegenomen welvaart en mobiliteit. Mede hierdoor wonen veel mensen ruim in een relatief schone, groene en rustige omgeving. Ook in Nederland is deze ontwikkeling al vijftig jaar zichtbaar.
Er zijn echter ook nadelen aan deze urban sprawl. In Nederland gaat het vooral om drie effecten:
De (auto)mobiliteit is toegenomen en daarmee ook de belasting van de leefomgeving. De leefbaarheid van stadsdelen, dorpen, wijken of buurten is onder druk komen te staan. Waardevolle plekken, cultuurlandschappen en natuurgebieden zijn verloren gegaan, versnipperd of hebben aan kwaliteit ingeboet. De ruimtelijke ordening beoogt onder meer deze nadelige effecten tegen te gaan. In de Nota Ruimte is deze ambitie verwoord in één van de vier hoofddoelen: bevordering van krachtige steden en een vitaal platteland.

We doen dus ons best het in de toekomst beter te gaan doen met onze ruimte. Nu kijken of alle bij projecten betrokken partijen dezelfde ambities hebben.