Ruhrgebiet II

De kortste route van Berlijn naar huis is Magdenburg, Hannover, Osnabruck, Hengelo enz. Maar even voorbij Hannover hebben we toch de afslag Dortmund maar genomen, om aan ons Berlijnse uitje nog een paar dagen Ruhrgebiet vast te knopen. Want ook in het land tussen Roer en Lippe in het Rijnland en Westfalen is bijzonder veel te zien en te beleven (Zie daarvoor ook mijn stukje 'Ruhrgebiet' van 17 october 2006).
Het is namelijk een gebied met iets wat je bijna nergens anders aantreft t.w. 'Cultuur in de industrieregio'. Mijnen en hoogovens als uniek decor voor rockopera's, disco's, opera's als Tristan en Isolde of het wereldmuziekfestival, maar ook en vooral kunst, architectuur en industriële vormgeving van alle tijden.
Ze hebben door het gebied zelfs een z.g. route 'Industriekultuur' uitgezet over een afstand van zo'n 400 km, die je met elke vorm van vervoer kan doen. Maar dat gaan we nu zeker niet doen, aan een klein stukje hebben we onze handen al vol, en een beetje verdieping geeft ook meer voldoening. In Essen weet ik een hotel waar we vast nog wel terecht kunnen voor één of twee nachtjes.

Zo omstreeks vier uur in de middag waren we op de plaats van bestemming aangekomen. Na een fietstocht over het voormalige mijnencomplex 'Zeche Zollverein' nabij Essen, waarmee ze tot 2010 nog bezig zijn het te transformeren tot 'Designstadt' waren we uitgedroogd. Maar het op het terrein aanwezige "Casino Zollverein" bood uitkomst, bier, wijn en lekkere hapjes genoeg, in het zonnetje op het terras van deze tent was het een poosje goed uit te houden. We hebben er gelijk maar een tafeltje voor de avond besproken.
Vervolgens zijn we eerst maar eens een hotel gaan zoeken. Hotel Jung in Essen bood inderdaad uitkomst, dus dat was gauw geregeld. Rond acht uur s'avonds waren we terug in "Casino Zollverein" en met lekker eten hebben we daar de rest van de avond in een uitstekend sfeertje doorgebracht.

Na een prima nachtrust en een heerlijk ontbijt zijn we s'morgens rond half tien via Dusseldorf richting Neuss gereden, naar landschappark "Insel Hombroich" een park waar natuur, kunst en architectuur samen op trekken en een gelijke waarde hebben in de filosofie van dit park.
Wandelend onder een stralend zonnetje hebben we het hele park doorkruist, af en toe even pas op de plaats makend op een bankje of in één van de kunstpaviljoentjes. Midden in het park hebben we in cafe Hombroich geluncht, grappig is dat het eten en drinken bij de entreeprijs is inbegrepen zodat het gratis lijkt, er staat van alles en nogwat aan lekkers klaar op lange tafels zodat je het zelf kan pakken. Met de auto zijn we vervolgens naar het nabij gelegen Raketenstation Hombroich gereden, waar moderne kunst te zien is in een prachtig museum dat is ontworpen door de Japanse architect Tadao Ando.

Toen we dat allemaal gezien hadden en daar ook nog een wandeling in de omgeving hadden gemaakt, zijn we richting Oberhausen gereden voor een bezoek aan de Gasometer van Man (1929). De voormalige gashouder van maar liefst 117,5 meter hoog die is verbouwd tot theater en expositieruimte. Een fraaie tentoonstelling van enorme kleurenfoto's van diverse plekken op aarde, genomen middels satellieten in de ruimte. Op een ontzettend groot scherm kon je ook via Google Earth je eigen plekken opzoeken en scherp vergroten. Vanaf het dak heb je een prachtig uitzicht over het Ruhrgebied, alleen jammer dat het nogal heiig was.

Met een bezoek aan het nieuwe binnenhavengebied van Duisburg en een voortreffelijke maaltijd op één van de prachtige terrassen langs het water, hebben we het actieve deel van de dag afgesloten. Aanvankelijk wilden we in Duisburg nog een hotel zoeken voor de nacht, maar dat plan hebben we bij nader inzien maar laten varen. Rond elf uur s'avonds waren we thuis in Harderwijk, en keken we terug op een voor herhaling vatbaar weekje Duitsland.

Berlijn

Transparantie als teken van een nieuw begin in een gebouw dat slechts bij weinigen geliefd was! De grondgedachte achter het ontwerp van Sir Norman Foster in 1995, resulterend in o.a. de nieuwe glazen koepel op het Rijksdaggebouw.
Het oorspronkelijk door architect Paul Wallot ontworpen massieve en symmetrische neorenaissancepaleis, gebouwd tussen 1884 en 1894.

Eén van de weinigen die het gebouw wél waardeerden, was de amateurarchitect en liefhebber van klassieke bouwkunst Adolf Hitler. Toen zijn hofarchitect Albert Speer hem in 1937 voorstelde de uitgebrande Rijksdag (Marinus van der Lubbe 1933) af te breken, in het kader van de grootscheepse verbouwing van Berlijn tot Reichshauptstadt Germania, verwierp Hitler dit onmiddelijk. "Het gebouw beviel hem", schreef Speer later in zijn Erinnerungen. We kunnen het als leeszaal of verblijfsruimte voor de afgevaardigden gebruiken, zei Hitler. Provisorisch werd het één en ander opgeknapt aan het gebouw, maar aan het eind van de 2e wereldoorlog was er door beschietingen, bombardementen en plunderingen toch weinig anders over dan een ruïne van formaat. De wederopbouw werd pas in 1970 voltooid, waarbij de oorspronkelijke koepel was weggelaten.
Na de totstandkoming van de Duitse eenheid eind 1989, is in de begin jaren negentig besloten regering en parlement vanuit Bonn weer naar Berlijn te verplaatsen, en dat het Rijksdaggebouw na omvangrijke verbouwingen de toekomstige vergaderplaats van de Duitse Bondsdag zou zijn. En zo geschiedde, sinds 1999 fungeerd het Rijksdaggebouw weer als onderkomen van het Duitse parlement.

Ondanks de boeiende vaak spectaculaire ontwikkelingen in Berlijn op praktisch elk gebied, is Berlijn ook een stad vol met plekken en sporen van de geschiedenis uit de 20e eeuw. "De paradox van Berlijn is het verlangen te herinneren, gecombineerd met het verlangen te vergeten" aldus Renzo Piano, architect van het Daimler-Benz project, 1998. Een uitspraak die ik denk ik goed begrijp. Het verleden laat zich overigens niet wegmoffelen achter een mooie facade, er is niet aan te ontkomen. Het is een stad vol littekens, spoken van de nazi-tijd en het communisme huizen in gebouwen, ruïnes en monumenten.
Ook het spectaculaire in 2001 geopende Joodse Museum van de Amerikaanse architect Daniel Libeskind is een gebouw vol horror en tragiek, maar gelukkig ook vol schoonheid en hoop. Libeskind heeft geen dogmatisch gebouw willen maken, maar een levend museum. Niet enkel willen herinneren aan het verleden, maar ook het heden laten zien en de toekomst. Iedereen moet zijn eigen associaties kunnen beleven als hij of zij door de verschillende ruimten loopt.

En zo beleef je de metropool Berlijn, een dynamische plek vol verleden, heden en toekomst. Prachtige gebouwen en musea hebben we bekeken. We hebben veel rond gefietst, van Charlottenburg tot de Prenzlauer Berg en van Tiergarten tot Kreuzberg. Met een rondvaartboot hebben we drie uur gevaren over de Spree en het Landwehrkanal. Het bekende in 1936 geopende Olympiastadion, in 2004 laatselijk gerenoveerd t.g.v. het wereldkampioenschap voetbal in 2006, hebben we bezocht. Op ongeveer 207 meter boven maaiveld hebben we vanaf de Fernsehturm het stadslandschap goed kunnen bekijken. In de Philharmonie hebben we een prachtig concert bijgewoond van het Deutsches Symphonie Orchester Berlin en het Rundfunkchor Berlin onder leiding van de Japanse dirigent Yutaka Sado met stukken van John Adams, Wolfgang Amadeus Mozart en Leonard Bernstein. En last but not least, het in 2003 nieuw gebouwde hotel Ku'Damm 101 aan de Kurfurstendamm is ons, ondanks de wat minder centrale ligging, prima bevallen. Het is hét lifestyle hotel van Berlijn vinden ze van zich zelf, licht-design met gevoel voor minimalisme en ingericht met bijzondere materialen. Berlijn, een stad om vaker te bezoeken!

Zeearend

Sinds begin april kijk ik bijna elke dag wel een paar keer op de website van Staatsbosbeheer naar 'Zeearend in beeld'. Zeearend (Haliaeetus albicilla) de grootste arend van Europa, een majestueuze roofvogel waarvan sinds vorig jaar voor het eerst, na zeer lange tijd als broedvogel afwezig te zijn geweest, één paartje succesvol in Nederland heeft gebroed. En zo ook dit jaar weer, Staatsbosbeheer heeft in het voor mensen ontoegankelijke deel van het natuurgebied Oostvaardersplassen, een webcam geplaatst in een boom naast het nest van het Zeearendenpaar. Middels een draadloze- en een ADSL verbinding gaan de beelden respectievelijk naar het kantoor van Staatsbosbeheer en de server van hun website. Zonnepanelen met een accu zorgen voor de benodigde energie.

Begin april zag je niet veel meer dan afwisselend het mannetje of vrouwtje broedend op het nest, maar sinds het jong half april uit zijn ei is gekropen, zijn beide ouders druk met het vangen, aandragen en voeren van prooi. De eerste paar weken was dat vooral vis, varierend van een voorntje van amper 15cm tot een snoek van zo'n 90cm, maar momenteel zijn het vooral watervogels als jonge grauwe ganzen, meerkoeten, wilde eenden, slobeenden en waterhoentjes die er aan moeten geloven.
Het jong groeit als kool en heeft steeds meer voedsel nodig, dat de hele dag doorlopend wordt aangevoerd. Acht tot tien keer per dag wordt het jong door één van de beide ouders gevoerd, het weegt naar schatting nu al ruim 2kg en is ongeveer 50cm lang.

Naar verwachting zal het jong begin juli uit vliegen, hij of zij is dan om en nabij 10 weken oud en zal dan zo'n 5kg wegen bij een lengte van ongeveer 80cm en een vleugelspanwijdte van ruim 200cm. Maar voor het zover is moeten beide ouders zich nog behoorlijk uitsloven, en zullen ze nog flinke aantallen prooidieren moeten verschalken. Je zal de komende tijd daarom de ouders steeds minder vaak op het nest aantreffen, waardoor de kans dat je er één ziet vliegen vanaf bijvoorbeeld het Praamwegviaduct nabij Lelystad of vanuit één van de observatiehutten natuurlijk groter wordt. Goed kijken, het kan niet missen, vroeg of laat zie je in het zwerk een 'vliegende deur'!

De Koekfabriek

De parel van de Zaan is gered, las ik vanmorgen in de Volkskrant. Ik zou vandaag redelijk in de buurt van deze z.g. parel komen, dus leek het mij wel een goed plan om samen met Joke maar eens te gaan kijken, of we het met deze stelling eens konden zijn.
Het betreft hier de Verkadefabriek aan de Zaan, ooit de levensader van het oudste industriegebied van Europa, een eretitel die de Zaanstreek dankt aan de 1100 industriële molens die er vanaf 1596 werden gebouwd, en die in latere eeuwen weer plaats maakten voor fabrieken en silo's.
Het oudste deel van de Verkadefabriek stamt uit 1886, en met vele andere industriële bouwwerken aan de Zaan vormde ze een buffer tussen het water en de stad.

Maar nu is er het z.g. Zaanoeverproject, waarvan de Verkadefabriek een onderdeel is.
De rivier wordt ontsloten, sommige oude bouwwerken worden gesloopt en vervangen door bijvoorbeeld appartementen, maar het merendeel van al die oude industriële bouwwerken wordt gerenoveerd en/of verbouwd en krijgt een publieke bestemming.

De koekfabriek van Verkade, waar ooit beschuit, koek en chocolade werden gemaakt, de parel aan de Zaan dus, is een prachtig voorbeeld van hergebruik. Ze huisvest nu al een restaurant met buitenterrassen, één aan de Zaanzijde en één op een binnenplein. Dit binnenplein wordt tevens het toekomstige centrum van nieuwe bedrijvigheid in de oude fabriek. Ook een sportschool is hier reeds gehuisvest, en spelletjesmaker Jumbo, die analoog aan hun logo volgens mij ook verantwoordelijk is voor het aardige en speelse beeld van de jonge olifant op de kade. Er komt een openbare bibliotheek en er komt ruimte voor winkels en publiek trekkende bedrijfjes. Verder zijn er ook nog bovenwoningen gepland in het complex.

Stukje bij beetje worden de Zaanoevers zo fraaier, ontsloten en toegankelijk gemaakt voor het publiek. Een mooi initiatief, en volgens mij ook de enige manier om met behoud van een groot deel van de karakteristieke oeverbebouwing, de buffer van historisch gegroeide industriële activiteiten tussen de stad en het water te slechten.

Halleluja

Gospelmuziek, ofwel evangeliemuziek in het Nederlands, is voor ongelovigen als ik niet bepaald het meest favoriete muziekgenre. Toch heb ik gisteravond in het Cultureel Centrum Harderwijk een swingend concert bijgewoond van "Gospel Boulevard", een blackgospel koor dat onder leiding van een opdrachtgever van mij al op heel wat verschillende podia in en buiten Nederland te zien en te horen is geweest.

De oorsprong van de gospelmuziek ligt in de Amerika, om precies te zijn in de katoenvelden van de zuidelijke staten. Religieuze muziek beïnvloed door de swingende ritmiek van de zwarte slaven uit Afrika en het bevindelijke geloofsbeleven van de blanken aldaar. Een zeer geliefd thema dat vaak wordt bezongen in de gospel is het leven na de dood, dat vaak wordt aangeduid als het oversteken van de rivier de Jordaan. Een belangrijke vertolkster van de blackgospel was de Amerikaanse zangeres Mahalia Jackson (1911-1972) zij werd wel de koningin van de gospel genoemd.

Met verbazing zag en ervoer ik, dat de enorme hoeveelheid energie die door het koor en de begeleidende band werd gegenereerd in mum van tijd oversloeg op de mensen in de zaal. Collectief stond iedereen te swingen en te klappen als een oordeel. Ook de zintuigelijk minder bedeelde medemens kon en mocht natuurlijk niets missen van de blijde boodschap. Op een aanstekelijke manier werden zo te zien een aantal prelinguaal doven op de voorste rij, door twee aantrekkelijke meiden op het podium met gebarentaal op sleeptouw genomen, en zo ook meegesleurd in de collectieve opwinding.

Ik voelde mij als een kat in een vreemd pakhuis, we (Joke was erbij) zijn met de pauze maar naar huis gegaan.

illustraties

Van links naar rechts, van boven naar beneden:

1) Sigmund, een strip van Peter de Wit. Koninginnedag in Amsterdam, iedereen verkoopt z'n waar op het trottoir, ook een patiënt van Sigmund. 2) Op de camping met o.a. Deirdre, een strip van Gummbah (Gertjan van Leeuwen 1967). De boer, een voyeur, probeert zich een houding te geven met die malle nudisten op z'n weilandje. 3) Shunga betekent letterlijk 'lenteplaatjes' een eeuwenoude kunstvorm uit Japan die uitsluitend de verbeelding van de geslachtsdaad tot onderwerp had. Deze pornografische kunstvorm is niet ordinair maar biedt erotiek, esthetiek en humor. 4) Raampartij van gebrandschilderd glas in lood, afbeeldend de verering van St.Catharina. 5) Een afbeelding uit 'De Zaak' een tijdschrift voor ondernemers. IK ben belangrijk, alles draait om mij. 6) Echtscheiding. 7) Sesamstraatbewoner Bert (Bert en Ernie, een creatie van Jim Henson VS uit 1969) 8) Gorilla (de Volkskrant) De 'Europese Unie' unie betekent eenheid, maar daar is nog lang geen sprake van. Wie trekt er het hardst aan de touwtjes. 9) Wie heeft er een creatief idee over wat we met ons afval aanmoeten.

Het geschreven woord is één ding, maar met een illustratie val je gelijk met de deur in huis. Een illustratie schept sfeer, en vertelt vaak meer dan in woorden is te vatten. De moeilijkste materie of boodschap wordt met behulp van een goede illustratie voor de meeste mensen snel helder en begrijpbaar.
Illustreren is communiseren, en dat is al heel lang zo, de prehistorische rotsschilderingen in de grotten van Lascaux in Frankrijk van ca. 15000 jaar voor Christus zijn daarvan een goed bewijs.

We leven nu in het digitale tijdperk, illustraties in welke vorm dan ook zijn niet meer weg te denken. Alles is beeld geworden, de kurk waar de economie op drijft. Kijk om je heen in stad of dorp, in het verkeer, in de reclame of waar dan ook, elk item of boodschap is op de één of andere manier gevisualiseerd met behulp van één van de vele technieken die ons ter beschikking staan. Het eerste aap-noot-mies leesplankje uit 1910, uitgegeven door J.B. Wolters uit Groningen, zijn we inmiddels wel ontstegen.
Ik las ergens dat David Morice, een engelse poëziedocent eind jaren zeventig zelfs op het idee is gekomen, om bekende regels uit de engelse dichtkunst in cartoons te verwerken en ze zo aan zijn studenten voor te schotelen.

Visualiseren is ook iets wat we eigenlijk voortdurend allemaal doen. Probeer je maar eens te herinneren hoe een bepaald vertrek er uitziet in een gebouw wat je uit het verleden kent, bijvoorbeeld je ouderlijk huis. En welke beelden vormen zich in je geest als je bijvoorbeeld een roman leest?
Visualiseren is de techniek die je in staat stelt om met behulp van je verbeelding datgene tot stand te brengen dat je wilt leven!

Daarin staat ons niets in de weg, zelfsniet de overvloed aan beelden om ons heen.
Gelukkig maar!

Paleis Soestdijk

Mooi weer om te wandelen de laatste tijd. Zo ook donderdag 26 april j.l. in de tuin van paleis Soestdijk. Mooi tuintje trouwens!
Alweer ruim twee jaar geleden, om precies te zijn op 1 december 2004 is de laatste paleisbewoner overleden in het UMC te Utrecht, 93 jaar oud. Nog even heeft Prins Bernard in zijn vertrouwde paleis, waar hij behoudens een onderbreking tijdens de oorlog vanaf 1937 had gewoond, opgebaard gelegen. Maar uiteindelijk is ook hij bijgezet in de Nieuwe Kerk in Delft, en sindsdien staat het paleis leeg.

En nu lopen Joke en ik hier samen met mijn moeder, de meest ultieme oranjegezinde van de familie, parmantig rond te stappen. Gek gevoel! Toen ik langs de rododendrons liep moest ik denken aan de act van Wim Sonneveld en zijn opperstalmeester, ik heb wel even gekeken of er niet nog een spoor van oude krentemikken viel te bekennen. Ook nu is het weer bijna Koninginnedag en ik moet denken aan al die defilé's die hier in het verleden op 30 april, voor het oog van de hele koninklijke familie op bordes of stoep, zijn langs getrokken, totaal 32 keer! Voor het eerst op 30 april 1949 en de 32e en laatste keer in 1980, een maand na de verjaardag van Koningin Juliana en haar troonafstand. Er namen toen meer oranjegezinden deel aan het defilé dan ooit tevoren, en als altijd kwamen ze ook nu weer van heinde en verre met vlaggen, wimpels, cadeau's, muziek en het nodige kunst en vliegwerk in het vaandel.
Dat ikzelf een oranjegezinde ben kan ik niet direct zeggen, maar aan de andere kant zitten ze me ook niet in de weg. Bovendien een eigen koningshuis in dit kleine kikkerlandje in die grote boze wereld van anno 2007 is toch ook wel weer heel bijzonder. Van huis uit heb ik in de jaren vijftig en zestig het defiléspektakel redelijk vaak op tv voorbij zien trekken. Een zekere opwinding maakte zich dan soms van mij meester, waarschijnlijk mede veroorzaakt door het feestgebeuren in je directe omgeving die dag.

Het midden- en oudstedeel van het huidige paleis is als jachtslot door prins Willem III (de latere koning van Engeland) gebouwd omstreeks 1674. Na de Franse revolutie werd het paleis aanvankelijk min of meer als hotel gebruikt, en weer later zelfs als paardenstalling. In 1806 besloot koning Lodewijk Napoleon er te gaan wonen, hij liet het als een fraai buitenverblijf inrichten, waarmee hij het paleis waarschijnlijk van de ondergang redde. Weer later liet prins Willem Frederik George Lodewijk, de latere koning Willem II het paleis verbouwen en uitbreiden tot ongeveer de huidige afmetingen. En zo gaat het in de tijd nog een poosje door met de diverse bewoners en gebruikers, van koning Willem III, koningin Emma en dochter Wilhelmina naar koningin Juliana. Drie van de vier Oranjeprinsessen zijn op Soestdijk geboren, prinses Margriet is in oorlogstijd in Ottawa, Canada geboren.

Paleis Soestdijk en het park er omheen zijn nu open gesteld voor het grote publiek, de mythe is daarmee verdwenen op deze plek, het voelt een beetje vreemd omdat het zolang anders is geweest. Sinds Beatrix koningin is zijn de rollen omgedraaid en komt de de hele koninklijke familie, en dat zijn er momenteel nog al wat, het volk op 30 april per bus opzoeken, gisteren was dat in Woudrichem en Den Bosch.
We hebben er met ons allen natuurlijk wel een mooi wandelpark bij gekregen. Het is nog even afwachten wat ze uiteindelijk met het paleis gaan doen dat staatseigendom is. Allerlei ideeën gaan over tafel, hotel, bejaardenhuis, museum noem maar op, ze zijn er nog niet over uit. Voorlopig is het paleis voor bezichtiging de eerste drie jaar opengesteld voor het publiek, al gaat dat dan wel op afspraak.