op de pedalen in mooi Salland

We hebben deze keer maar een klein stukje van Salland gezien, maar wel een heel mooi stukje. Het stukje Vechtdal nabij Vilsteren en Ommen is gewoon een betoverend mooi gebiedje. Na de auto te hebben geparkeerd bij de kerk in Vilsteren, hebben we vanaf daar min of meer de haarvaten van het landschap per fiets verkend. Allereerst de Vilsterse stuw, die ooit is aangelegd t.b.v. een evenwichtige beheersing van de waterhuishouding in de Vecht. Bijzonder is ook de z.g. vistrap naast de stuw, vrijwel moeiteloos overbruggen de vele vissoorten die deze rivier kent een niveauverschil van ca. 1, 50 meter.

Over een prachtig fietspad, meanderend gelijk de Vecht, kwamen we uiteindelijk op de Markt in Ommen terecht. Een plek waar ik aardig wat leuke jeugdherinneringen heb liggen. Het huis aan de Markt staat er nog net zo prominent bij als vroeger, maar meer is er niet. Alles is weg, enkel de herinneringen zijn gebleven. Na de lunch zijn we ten noorden van het centrum middels de Balkerweg en de Witharenweg naar 'Beeldentuin Witharen' gefietst. Leuke wandeltuin, honderden beelden van kunstenaars met namen als Foekje Bajema, Hielke Dijk, Klaas Kuipers, Jannie de Ruiter, Petra Verhees, Ton Scheerhoorn en vele anderen.

Over de Oude Woestendijk en de Varsenerweg zijn we na een uurtje beeldentuin weer richting Vechtdal gefietst. Om wederom middels de Vilsterse stuw, maar nu uiteraard in omgekeerde volgorde, weer bij de parkeerplaats naast de kerk in Vilsteren uit te komen. Alles bij elkaar amper 30 km gefietst in mooi Salland, geen vermoeiende afstand maar wel bijzonder!

een zee van water op het land

Volgens een citaat uit de 'Beschryvinge der stad Dordrecht' zijn er tijdens de geduchte watervloed van 1421 een verbazend aantal parochien en dorpen in de regio rond Dordrecht door het water verslonden. Maar door de goddelijke voorzienigheid zou ondanks deze rampspoed een klein kindje gespaard zijn gebleven. Na vermoedelijk lange tijd in een wiegje op de golfen te hebben gedobberd, is ze uiteindelijk samen met een kat nabij Dordrecht komen aandrijven. De kat heeft, zo wil het verhaal, het wiegje varende gehouden door op het moment dat het wiegje in de golfen dreigde om te slaan van de ene naar de andere kant te springen. Over de juiste plaats waar het wiegje aan land kwam zijn de meningen echter verdeeld. Maar het hardnekkigste verhaal dat de ronde doet, is dat het op een dijk bij Alblasserdam was. Een plek die ze daarom Kinderdijk hebben genoemd.

Een tot op de dag van heden zeer waterige plek. Droge voeten houden is op zeer veel plekken in Nederland een immer durend project van belang, maar getuige de vele, uit rond 1740 stammende molens, in Kinderdijk en omgeving wel in het bijzonder. Behalve dat de molens, negentien in totaal, het water uit de polders van de Alblasserwaard in de Lek pompen, zodat het naar de Noordzee kan worden afgevoerd, zijn ze ook een toeristische trekpleister van formaat, hebben we onlangs weer eens gemerkt. Allemachtig, wat een heisa! Overigens fungeren tegenwoordig het met dieselmotoren aangedreven J.U. Smitgemaal en het elektrische gemaal Overwaard als hoofdgemaal, maar bij calamiteiten kunnen ook de oude molens nog altijd een steentje bijdragen. In 1997 plaatste UNESCO Molencomplex Kinderdijk op de Werelderfgoedlijst.

In het Dordrechts Museum, één van Nederlands oudste musea, was het gelukkig minder druk. Toen in het gebouw in 1904 een museum werd gehuisvest, had het gebouw al een geschiedenis achter de rug die terug ging tot aan de Middeleeuwen toen het een klooster was. In de periode daarna heeft het vervolgens nog als pesthuis en als krankzinnigengesticht gefungeerd. In de tuin van het museum staan drie majestueuze Platanen, prachtig, ik schat ze gezien de kolossale afmetingen zeker rond de 300 jaar oud. Als ze toch eens konden praten! Binnen stond de confrontatie tussen oude en hedendaagse kunst kennelijk centraal. Ik vond het tenminste heel bijzonder om in de diverse museumzalen 'Glassfever', een expositie van moderne glaskunst, verweven te zien met de schilderkunst van de oude Hollandse Meesters. Heel verrassend, niet enkel een dialoog tussen de verschillende kunstvormen, maar ook tussen hedendaagse en eeuwenoude kunst.

In bovenstaande collage van dit stukje zijn schilderijen verwerkt van H.W. Mesdag (1831-1915) bekend als meester marine schilder, W. Nuijen (1813-1839) was een romanticus pur sang, J.H. Weissenbruch (1824-1903) was een belangrijk schilder van de Haagse School, J.C. Schotel (1787-1838) de schilder van maritieme onderwerpen en B. Ylstra (1933-2009) schilder van lichtvoetige onderwerpen met een speelse toets, speelde een belangrijke rol in het culturele leven van Dordrecht. De schilderijen hebben met elkaar gemeen, dat ze een beeld geven van een verhaal dat zich aan of op het water afspeelt. Het leek me in het kader van dit stukje wel een aardig thema. Uiteraard hebben we nog veel meer gezien in dit prachtige museum, maar voor dit stukje hou ik het hier maar bij. Alvorens de auto weer op te zoeken, hebben we in de tuin onder het lommer van de majestueuze Platanen even een moment van rust genomen.

about 'Americana' and more...

Gisteravond 'DWDD Summerschool' met 'The Common Linnets' gezien. Mooi, muziekprogramma's van dat kaliber zouden we meer moeten hebben. Een betere uitleg van wat 'Americana' is kan ik me moeilijk voorstellen. Van muzikanten als Ilse de Lange, JB Meijers, Jake Etheridge en Matthew Crosby had ik overigens niet anders verwacht. Mijn gedachten gingen tijdens de uitzending ook even een stuk terug in de tijd. Naar de tijd toen Ruud Hermans, ooit de ontdekker van Ilse de Lange, voor de KRO op radio 2 het programma 'American Connection' presenteerde. Een prachtig programma over 'Americana' waar we elke zaterdagavond met veel plezier naar luisterden, en velen met ons. Maar in 2010 werd het programma van 'Mister American Connection' zoals Ruud Hermans wel gekscherend werd genoemd het zwijgen opgelegd. De protesten waren niet van de lucht, maar het mocht niet baten. Er moest bezuinigd worden, en de netcoördinator van Radio 2 vond het programma niet meer in het profiel van de zender passen, dus dat kwam mooi uit. Op zo'n manier is bijvoorbeeld in 2014 ook een prachtig radioprogramma als 'For the Record' van Mart Smeets en Leo Blokhuis de nek omgedraaid. Kennelijk denken ze in Hilversum alleen het hoofd boven water te kunnen houden middels behoorlijk veel grijze baggermuziek!

Maar laat ik ophouden zurig te doen, want gisteravond heb ik genoten, en dat geeft weer moed. 'Americana', het zou zo maar kunnen dat er op korte termijn weer eens een muzikale stroming van rootsmuziek opgang komt met blues, rock, country, folk, bluegrass, cajun en R & B, die z'n weg naar Hilversum weer weet te vinden.

leuk fietstochtje met malheur

Eigenlijk was het een beetje te warm om te fietsen, maar wij, t.w. Joke, Jeannette, Geert, en ondergetekende zijn na de koffie bij Will en Ad in Zaltbommel toch maar gegaan, uiteraard samen met hun. Fietsen langs de Waal, iets mooiers bestaat haast niet. Om te beginnen het ensemble van de twee bruggen over de Waal bij Zaltbommel! Even verderop diverse Ooievaarsnesten in een hoogspanningsmast en koeien die tot hun middel in de Waal staan te herkauwen. En verder in de uiterwaarden allerlei ganzen en weidevogels. Op de rivier is het een komen en gaan van allerlei typen schepen en nationaliteiten. Op het pleintje voor het 'Hurns Kerkje' in Hurwenen hebben we in de schaduw van een oude Lindeboom ons lunchpakketje soldaat gemaakt.

Onze bedoeling was de Fort Sint Andries route te fietsen. Een veelzijdige route van in totaal 35 kilometer over dijken en fietspaden op de grens van de Bommelerwaard, een prachtig natuurgebied. En natuurlijk Fort St. Andries, de overblijfselen van een voormalig militair fort tussen Maas en Waal bij Heerewaarden. Te voet zijn we dit verwilderde gebiedje, waar ook nog een luchtwachttoren uit de periode van de Koude Oorlog staat, even ingegaan, prachtig. Toen we weer verder wilden fietsen liep de ketting van Will d'r fiets af, en raakte deze zodanig beklemd dat we bij ene fietsenmaker 'Juijn' in Rossum ons heil moesten zoeken. Maar niet voordat we op het dijkterras van 'Bistro in Petto' uitvoerig onze grote dorst hadden gelest. Wat wil je ook, op een thermometer zag ik 34º C staan!

Het één en ander had zoveel tijd in beslag genomen, dat we besloten de route maar niet af te maken. Het was bovendien ook echt veel te warm. Derhalve gingen we rechtsomkeert via dezelfde weg terug naar Zaltbommel. Achteraf maar goed ook want onderweg liep de bewuste ketting weer vast, wat een rotfiets. Trouwens wat had die fietsenmaker in Rossum er nou eigenlijk voor €. 25,00 aan gedaan? So what, ons goede humeur hebben we er niet door laten beïnvloeden. Je kon dan wel niet meer zelf voor de voortgang zorgen op die fiets, maar rollen deed ie nog prima. Dus jongens, graag een handje in m'n rug en duwen maar. En zo kwamen we rond etenstijd in Zaltbommel aan, alwaar we in de Waterstraat bij pannenkoekenhuis 'De Waterpoort' een smakelijk punt achter ons leuke fietstochtje hebben gezet.

de beeldhouwer uit Steenwijk

De 'Amsterdamse School' bestaat dit jaar honderd jaar. Het 'Scheepvaarthuis' aan de Prins Hendrikkade in Amsterdam (architect J.M. van der Meij, 1878-1949) beschouwd als eerste hoogtepunt van deze stijl, werd in 1916 opgeleverd. Een heuglijk feit waaraan her en der gedurende het hele jaar middels allerlei activiteiten aandacht geschonken wordt. Een paar weken terug nog hebben we in het Stedelijk Museum in Amsterdam de tentoonstelling 'Wonen in de Amsterdamse School' gezien. (Zie m'n stukje 'opwinding in S.M.Amsterdam' van 4 juli 2016). We zagen toen o.a. met houtsnijwerk gedecoreerde meubelen van Hildo Krop (1884-1970), de belangrijkste beeldhouwer van de beweging die 'Amsterdamse School' genoemd werd.
In villa 'Rams Woerthe' in Steenwijk hebben we onlangs in een expositie van deze, in Steenwijk geboren duizendpoot, nog meer werk gezien. En we hadden al zoveel gezien van Krop, niet alleen in het S.M. maar ook, en vooral, in de stad. Want of je nou, om maar wat te noemen, in het Centrum, Oud West, Bos en Lommer, Oud-Zuid, de Pijp of de Oostelijke Eilanden rond banjert, overal kom je werk van Hildo Krop tegen. Behalve aan bruggen, monumenten en openbare gebouwen, heeft Hildo Krop in Amsterdam ook aan scholen, woningen en villa’s gewerkt. Niet voor niets werd aan Hildo Krop in 1956 de eretitel 'Stadsbeeldhouwer van Amsterdam' toegekend! Hij had een ongekende productiviteit, hij werd wel de vruchtbaarste beeldhouwer genoemd die we ooit hebben gehad. Hij was ook opmerkelijk veelzijdig, naast zijn beeldhouwwerk ontwierp en maakte hij boekbanden, meubels, vloerkleden, penningen, houtsneden en keramiek.



Behalve de expositie van Hildo Krop is de Art Nouveau oftewel Jugendstil villa 'Rams Woerthe' in Steenwijk ook een feest om te beleven. De in 1899 opgeleverde villa, is destijds in opdracht van ene Jan Hendrik Tromp Meesters gebouwd naar een ontwerp van architect A.L. van Gendt 1835-1901, bekend van het Concertgebouw in Amsterdam. Het vakwerk met stucwerk in de puntgevels doet een beetje aan de de Engelse landhuisstijl denken, maar de champignon-vormige entreepartij van de villa is onvervalst Jugendstil, evenals het bijzonder fraaie toegangshek. In de villa liggen de verschillende ruimten om een centrale hal gesitueerd, waarin zich tevens een mooie eikenhouten bordestrap bevindt, met daarboven een bijzonder fraaie glas-in-loodvoorstelling. Een gaaf gebouw, waar we zeker net zo van hebben genoten als van de beeldhouwwerken van Hildo Krop. Na een wandelingetje door het park en een kopje thee in de 'Theekoepel van Rams Woerthe' hebben we de auto maar weer eens opgezocht.

performance art in modern art

Ik zie het zo voor me, een hoogbejaarde dame van 91 jaar oud staat in het 'Neues Museum Nürnberg' naar 'Reading-work-piece 1965' te kijken, een werk van Arthur Köpcke (1928-1977), een Duitse avangardist. Wat moet ik hier nou weer mee aan, zal ze mogelijk gedacht hebben, moderne kunst, ik snap er ook de ballen van. Maar ineens ziet ze iets vertrouwds in het kunstwerk, een stukje kruiswoordpuzzel, iets dat ze de laatste tijd nogal vaak doet. Ze pakt een pen uit haar tasje en begint piece no. 40 in het kunstwerk op te lossen. Als door een adder gebeten vliegt een suppoost van zijn stoeltje op haar af, maar mevrouw wat doet u nu, terwijl hij haar de pen uit handen grist! Dit kan echt niet, ja maar sputterde ze nog tegen, ik kan wel een beetje Engels, het staat er toch echt: Insert words horizontal & vertical so they suit each other: (any language).

Grote consternatie, wat die mevrouw deed kon natuurlijk ook niet. Zomaar een stukje aan de lezing van de kunstenaar toevoegen. Het kunstwerk 'Reading-work-piece 1965' was door het museum geleend uit een privécollectie en voor €. 80.000 verzekerd. De politie werd erbij gehaald, er werd proces verbaal opgemaakt en de pers kwam er ineens van alle kanten op af. Ondertussen werd door medewerkers van het museum vastgesteld dat de schade goed te herstellen was. Zo erg was het dus allemaal niet! Ik kan de humor er wel van inzien, stukje 'performance art' gemaakt van een modern kunstwerk. Past eigenlijk prima in een museum voor moderne kunst!

over grazige weiden als muze

Ooit zat ik met mijn jonge kinderen in een weiland op Terschelling te tekenen en te aquarelleren. We zaten gewoon op de grond in het gras, net achter de waddendijk ter hoogte van Lies. In de verte, links tegen de achtergrond van het duinlandschap, de molen van Formerum en rechts het kerkje van Hoorn. De haast serene rust en stilte werd af en toe verbroken door het gezang van een veldleeuwerik of de roep van weidevogels als kieviten, grutto's en scholeksters. Eigenlijk accentueerden ze de stilte meer dan dat ze die verbraken. Mijn zoontje lag in het gras op zijn buik te tekenen. Steunend op zijn elleboogjes legde hij, net als mijn oudste dochtertje en ikzelf, het panorama vast in een schetsboek. Hij was het eerste klaar, trots toonde hij me het resultaat. Niks kerkje, molen of iets anders in de verte, nee enkel verticale streepjes. Gras zei hij, allemaal gras en verder niks. In feite had hij gewoon gedaan wat ik hem gevraagd had, maar vanuit zijn lage standpunt had hij echter alleen maar gras gezien!

Daar moest ik even aan denken toen ik gisteren de tentoonstelling 'Graskunst' in Museum IJsselstein zag. 'Graskunst', de weide als muze, van halm tot vergezicht, van Co Westerik tot Zoro Feigl. Gras is een gewas dat veel kunstenaars inspireert tot traditionele landschapsschilderijen, uitbundige installaties, spraakmakende video's en delicate wandtapijten. Spannende combinaties, allemaal te zien in MIJ. Maar niet alleen daar, ook in de Kasteeltoren, de Waag en op de zolder van het Historisch Stadhuis van IJsselstein. 'Graskunst' een leuke en gevarieerde tentoonstelling, waar we ons makkelijk mee konden identificeren. Wat is nou mooier dan op je rug liggend in het gras naar het helderblauwe zwerk te staren of naar een prachtige wolkenlucht. Of op een mooie ochtend met je blote voeten door het bedauwde gras te banjeren. Of op een mals alpenweitje, zittend voor je tentje, naar de majestueuze en besneeuwde bergtoppen te turen. Gras is vrij voelen en ontwapenend, alhoewel de PSP in 1971 met haar wereldberoemde verkiezingsposter van een blote vrouw en koe in een weiland er geen extra stemmen mee heeft gehaald, maar dat is een ander verhaal.

het kwetsbare Waddeneiland

In de Volkskrant las ik dat de zeven melkveehouders op Schiermonnikoog welwillend staan tegenover het idee, om biodiverser of zelfs helemaal biologisch te gaan werken. D.w.z. zonder gebruik van hulpmiddelen van buitenaf zoals krachtvoer, kunstmest en antibiotica. Als ze gezamenlijk besluiten voor dit extensieve alternatief, kunnen de melkveehouders een hogere prijs ontvangen voor hun producten. Ze hoeven dan hun bedrijven niet uit te breiden, om economisch gezond te blijven is de redenatie. Iets wat gezien de regelgeving sowieso al niet mogelijk is. De huidige praktijk is zelfs al onverenigbaar met de strenge milieunormen op het eiland, dat grotendeels beschermd Natura 2000-gebied is. De mestdampen van de in totaal ca. 640 koeien op het eiland, die door het gebruik van kunstmest veel stikstof bevatten, verspreiden zich uiteindelijk over het eiland en slaan neer tussen en op de vegetatie. Dat gaat ten koste van de biodiversiteit, aldus Natuurmonumenten. Grove grassen profiteren, terwijl andere soorten verdwijnen. Het karakteristieke open duinlandschap dreigt te verdwijnen. Ze plaggen en maaien wel, maar dat is dweilen met de kraan open. De zeven melkveehouders op het eiland staan dus met de rug tegen de muur, ze moeten wel iets anders verzinnen!

Hun keuze om in principe kleinschaliger en duurzamer te gaan boeren, lijkt me als leek niet verkeerd. Het is te hopen voor ze dat ze het zo op Schiermonnikoog kunnen redden. Het is in feite een weg terug naar de roots van het boerenbedrijf. Traditioneel waren zij immers de beheerders bij uitstek van het niet-stedelijke landschap. Maar door industrialisering en schaalvergroting van het boerenbedrijf, is landschapsbeheer uiteindelijk het bureaucratische werkterrein geworden van teveel verschillende organisaties en instanties. Je hoeft in de lande maar om je heen te kijken, om te kunnen constateren dat die bureaucratie tot op heden aardig wat kommer en kwel heeft opgeleverd. Laat Schiermonnikoog een voorbeeld zijn voor de rest van Nederland, in het bijzonder voor Noord-Brabant en Limburg, waar de concentratie mestdampen niet alleen de vegetatie aantast maar ook de gezondheid van mens en dier, hoorde ik op het journaal. Weg met het motto meer, meer en nog eens meer!



Wat ik mij i.v.m. de ontwikkelingen op Schiermonnikoog nog wel afvraag, is wat het bezoek van ca. 280.000 toeristen per jaar met het eiland doet. Geconstateerd is dat ca. 640 koeien economisch gezien te weinig is voor de zeven melkveeboeren, maar milieutechnisch gezien al teveel is voor het eiland. Aan een verandering in deze wordt nu dus gewerkt, en dat is mooi! Het toeristenverhaal staat daar paradoxaal tegenover. Ze willen daar van ca. 280.000 toeristen nu, naar ca. 300.000 in de nabij toekomst! Toeristen staan daar uiteraard niet als koeien in de wei mest te produceren, en al helemaal niet het hele jaar door, maar toch. Zelf ben ik vaak op Schiermonnikoog geweest, een prachtig eiland, zoals alle waddeneilanden trouwens. Maar ik denk toch dat al die toeristen daar nu al een veel te grote belasting vormen voor het milieu. Daarbij vergeleken doen 640 koetjes mogelijk nauwelijks afbreuk aan de biodiversiteit van het eiland.

een Veluws kunstenaarsdorp

Rond de vorige eeuwwisseling trok menig kunstenaar uit de lande naar Nunspeet. De Veluwe was met zijn bossen, heidevelden, eenvoudige zoomhuisjes en boerderijtjes een inspiratiebron van formaat. En daarbij had je ook nog de voormalige Zuiderzeestadjes die dicht in de buurt lagen, stuk voor stuk pareltjes voor de zichzelf respecterende kunstenaar. Het Noord-Veluws Museum in kunstenaarsdorp Nunspeet brengt ons regelmatig in contact met de schilderkunst die op de Noord-Veluwe gemaakt werd. Werk van kunstschilders als Ben Viegers (1886-1947), Arthur Briët (1867-1939), Jos Lussenburg (1889-1975), Chris ten Bruggen Kate (1920-2003), Willy Martens (1856-1927), Edzard Koning (1869-1954), Jan van Vuuren (1871-1941), Cor Vrendenberg (1911-1994) en Jaap Hiddink (1910-2000). Pas hebben we er een mooie expositie van Jan van Vuuren gezien. Circa 110 werken, geschilderd in de impressionistische stijl van de Haagse School.

opwinding in S.M.Amsterdam

'Wonen in de Amsterdamse School', een tentoonstelling over interieurontwerpen tussen 1910 en 1930 en 'Opwinding', een door Rudi Fuchs samengestelde tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam hebben we vrijdag 1 juli j.l. gezien. Mooie tentoonstellingen, vooral die van Fuchs! We waren trouwens al een beetje opgewonden geraakt van de reis, dus voor we ook maar één tentoonstelling gezien hadden. Allereerst bijna stapvoets over de A1 van Amersfoort naar Amsterdam gereden. Ben je eindelijk in de stad is de Van Baerlestraat afgesloten wegens groot onderhoud aan de kruising bij het Concertgebouw. De parkeergarage onder het Museumplein was even niet bereikbaar, dus andere oplossing gezocht. Zo kan je op een dag dus uren bezig zijn met ergerlijke dingen. Maar goed rond halfvijf stonden we dan eindelijk in het SMA. Nog een mazzel dat ze vrijdags tot tien uur 's avonds open zijn.

'Wonen in de Amsterdamse School' is een spectaculair overzicht van interieurontwerpen van de Amsterdamse School: meubelen, lampen, klokken, keramiek, textiel en grafische toepassingen van rond een eeuw geleden. Evengoed vaak een feest der herkenning. Een prachtige tentoonstelling van meer dan 500 ontwerpen van onder meer Jaap Gidding, Michel de Klerk, Piet Kramer, Hildo Krop en Marie Kuyken.

Met de tentoonstelling 'Opwinding' wordt 'de opwinding van het ontdekken en beter leren kennen van kunstwerken' bedoeld. Meer dan honderd belangrijke aankopen die Rudi Fuchs als museumdirecteur in zijn tijd heeft gedaan, waaronder werk van Georg Baselitz, Damien Hirst, Piet Mondriaan, Bruce Nauman en vele anderen. De 74-jarige Fuchs maakte naam met een eigenzinnige manier van tentoonstellen en door de verrassende manier waarop hij werk combineerde van verschillende kunstenaars en stijlen. Dat was ook nu weer het geval. Als kunstwerken in elkaars nabijheid hangen, kun je hun eigenheid beter ontdekken. Kunsthistoricus Rudi Fuchs leidde het Stedelijk van 1993 tot 2003. Voor die tijd was hij directeur van het Van Abbemusuem in Eindhoven en het Haags Gemeentemuseum.

Beneden aan het eind van de lange roltrap loop je tegen 'Seven Figures' op van Bruce Nauman. Het groepje copulerende figuren in neon, door het SMA aangeschaft in 1995, toen Fuchs daar nog directeur was, voor 680 duizend gulden. Het figuratieve ensemble sloot volgens Fuchs mooi aan bij andere werken uit de figuratieve collectie; bij Pop Art (Warhol), maar ook bij Polke en Gilbert & George.


Bruce Nauman, Seven Figures, 1985, neon light from Bozkurt Karasu on Vimeo.