'Vermoorde Kunst' doet leven, dl. 2

In vervolg op ons bezoek aan de tentoonstelling 'Vermoorde Kunst' in het Noord-Veluws Museum in Nunspeet (zie in mijn blogarchief 'Vermoorde Kunst' doet leven van 12 juli j.l.) hebben we onlangs in het kader van deze tentoonstelling, in Museum Sjoel Elburg werk gezien van het joodse kunstenaarsechtpaar Else Berg (1877-1942) en Mommie Schwarz (1876-1942). Beide kunstenaars werden o.m. beïnvloed door de Bergense School, dat zich uitte in kleurrijke en decoratieve werken in een expressieve stijl. Dat ze tijdens de Duitse bezetting weigerden een jodenster te dragen heeft ze niet kunnen redden. Eind 1942 werden zij opgepakt en in Auschwitz omgebracht. Een kille opsomming van feiten, waar je als je naar beide portretten kijkt koud van wordt. Maar wel mooi dat hun kunst nog voortleeft!

Het weidse Groninger landschap.

Toen ik onlangs Veerkracht las, een artikel in de Volkskrant van Arno Haijtema met foto's van Dirk-Jan Visser over o.m. de Noordpolder in Groningen en wandelen in het Antropoceen, kwam op slag het verlangen in mij op om daar weer eens te zijn. Om daar in Noordpolderzijl bijvoorbeeld, in het uiterste noorden van het vasteland van de provincie om het kleinste open zeehaventje van Nederland te slenteren. Om dat unieke haventje waar eb en vloed nog vrij spel hebben, en waar je alleen bij hoogtij in en uit kan varen. 

Maar niet alleen dat haventje is prachtig, neem bijvoorbeeld het Mauritiuskerkje in Marsum, dat fraaie reeds uit de 12e eeuw daterende bakstenen kerkje, of dat oude dijkhuisje langs de oude deltadijk in 'the middle of nowhere', stuk voor stuk de moeite waard om eens nader te bekijken. Het is een ontdekkingstocht door het z.g. Antropoceen, het tijdperk waarin de mens overal zijn vingerafdruk heeft gezet en nog zet. Nergens in Nederland is dat volgens Bartjens zo zichtbaar als daar. 

En dat geloof ik zo, we zijn weleens met de zeilboot over het prachtige Reitdiep vanaf het Lauwersmeer naar de stad Groningen gevaren. Een zeldzaam mooie tocht, meanderend door een weids en verstild landschap, en helemaal bij het stralende zwerk dat ons toen ten deel viel. Het Reitdiep ligt weliswaar een stukje zuidelijker dan de Noordpolder, maar voor de landschappelijk en cultuurtechnische beleving maakt het weinig uit. Eeuwenlang was het diep de schakel tussen de stad Groningen en de Noordzee. Het Reitdiepgebied schijnt dan ook het oudste cultuurgebied van Nederland te zijn.

Gaasperdammertunnel, een mooi project

De Gaasperdammertunnel in de A9, met 3 km de langste landtunnel van Nederland, is een onderdeel van het tracébesluit Schiphol - Amsterdam - Almere, dat een grootscheepse uitbreiding van de A1, A6, A9 en A10 omvat. Ik las ergens dat het reeds in 2006 opgestarte project, met een kostprijs van 4,5 miljard euro, het grootste en duurste wegenproject is dat ooit in Nederland is uitgevoerd. Dat geloof ik graag, het dwingt wat mij betreft veel respect af wat ze daar in de laatste 14 jaar hebben gepresteerd! 

Maar respect of niet, toen ik gisteren voor het eerst door de Gaasperdammertunnel reed, miste ik wel mooi de afslag Gaasperdam. Noodgedwongen moest ik daarom de tunnel helemaal uitrijden totaan de eerst komende afrit nabij knooppunt Holendrecht. Geen probleem natuurlijk, wat is nou 3 km, maar toch irriteerde het mij dat ik niet goed had opgelet en daarna ook nog zo zat te klooien in een buurt die ik toch aardig goed ken. Stom, maar hoe dan ook, toen ik even later in Gaasperdam bij mijn jarige zoon genoeglijk zat te borrelen, waren mijn irritaties snel weer verdwenen.

 

Onverantwoorde koers langs Mauritius

Toen de 'Wakashio', de 300 meter lange Japanse bulkcarrier vorige maand bij Mauritius vastliep op het koraal, zat de bemanning volgens de berichtgeving een beetje te feesten om de verjaardag van een van hen. Meerdere malen had de kustwacht van Mauritius geprobeerd kontakt te maken met het vrachtschip, om te vertellen dat ze koers moesten verleggen, maar even zoveel keren kregen ze geen enkele reactie. De afloop kennen we, het enorme schip is inmiddels in tweeën gebroken, en in de wijde omgeving is het milieu ernstig vervuilt. En tot overmaat van ramp gaan ze de wrakstukken naar dieper water proberen te slepen omdaar te laten zinken. Veel goedkoper dan opruimen, en wat je niet ziet is er ook niet. Een milieudelict van formaat, het is godgeklaagd! Ze hebben overigens de kapitein van de 'Wakashio' gearresteerd, en dat lijkt mij gezien de gevolgen van de gevaarlijke en onverantwoorde koers die gevaren is, meer dan terecht!

upcycling, een duurzame kunstvorm

 

In het oude stadhuis van Harderwijk hebben we onlangs een expositie van de Harderwijkse kunstenaar Monique Spapens (1967) gezien. Behalve bronzen sculpturen (o.m. de wisseltrofee van televisieprogramma 'De Slimste Mens'), maakt ze ook regelmatig wandobjecten van gerecycled materiaal, van lege waxinecups bijvoorbeeld, over duurzaam gesproken! Prachtige 3D wandobjecten hebben we daar gezien o.a. in de vorm van lippen en een hart, om er maar een paar te noemen. Werken met gerecycled materiaal is een kunstvorm die ook wel 'upcycling' wordt genoemd. Picasso was volgens Bartjens de eerst bekende kunstenaar die aan een vorm van upcycling deed, waarna menig kunstenaar tot op de dag van heden volgde. Monique Spapens, een fraaie expositie in een sfeervolle ruimte!

't Lalibellum, oude gemeenschapstraditie.

 

Gisteren hebben we met z'n allen onze vriend Henk R. naar zijn laatste rustplaats 't Lalibellum op Zorgvlied gebracht. Een gezamenlijke grafheuvel met herdenkingsplek, één van de oudste vormen van begraven. Het unieke grafkeldercomplex, dat rijk aan symboliek is en verwijst naar leven en dood en het koesteren van herinneringen, is rond 2012 door landschapsarchitecte Ada Wille (1965) ontworpen. De naam 't Lalibellum refereert aan de legende van Menelik, zoon van koning Salomo die de Ark des verbonds in veiligheid bracht in de onderaardse gewelven van Lalibella in Ethiopië. De ark als metafoor voor het koesteren en bewaken van het lichaam. 't Lalibellum, een eerzame laatste rustplaats voor mijn vriend Henk R., die bij leven al veel oog had voor milieu en duurzaamheid!

Een hilarische achtervolging in Berlijn.

 

Als de Galliërs Asterix en Obelix lekker wilden eten gingen ze zwijntjes vangen in het bos, daar waren er toen ook al genoeg van. Tegenwoordig zijn de rollen min of meer omgedraaid, de zwijntjes komen het bij ons halen. In diverse dorpen op de Veluwe worden hele tuinen omgewroet, en wegbermen zien er vaak uit als een slagveld. Tja, die beesten moeten wat nu de mens alsmaar meer ruimte voor zichzelf opeist. 

Ik heb me trouwens rot gelachen om de naturist die onlangs in een park nabij Berlijn bezoek kreeg van een wilde zwijnenfamilie. De man had volgens ooggetuige de zwijnen iets te dichtbij laten komen, ze worden ook steeds brutaler. Het gevolg was dat er eentje met zijn plastic tasje vandoor ging, kennelijk in de veronderstelling dat er iets eetbaars in zat. Maar het enige wat erin zat was zijn laptop, dus moest hij in z'n nakie als de bliksem achter dat varken aan. Hilariteit alom, een slapstick van niveau. Maar eind goed, al goed, ik las dat hij zijn laptop uiteindelijk wel weer heeft teruggevonden.

Vuurtoreneiland, een hemel op aarde.

 

Altijd als ik er langs zeilde, onderweg naar Amsterdam of IJmuiden, dacht ik als ik het huisje daar weer zag: Jeetje je zal daar toch wonen, een hemel op aarde lijkt mij. Ze moeten daarboven in ieder geval van goeie huize komen willen ze dit kunnen evenaren. Water, stilte, licht en lucht rond Amsterdams enige vuurtoren 'Hoek van 't IJ' op het Vuurtoreneiland in het IJmeer. Met een brug, als een soort van navelstreng, nog net verbonden met het vaste land met natuurgebiedje 'IJdoornpolder' aan de Uitdammerdijk en het nabije en pittoreske Durgerdam. In de verte, aan de overkant van het IJmeer, de contouren van IJburg en aan de andere kant het weidse Markermeer. 

Vuurtoreneiland, waar je tegenwoordig zowel in de zomer als in de winter lekker kan eten, dateert al van ruim 3 eeuwen geleden. De burgemeester van Amsterdam liet er destijds een stenen vuurtoren bouwen, de 'Lantaarn van IJdoorn'. De huidige gietijzeren vuurtoren, 'Hoek van 't IJ' staat er sinds 1893. In 1809 kreeg het eiland een militaire functie en werd in 1883 deel van de fameuze Stelling van Amsterdam. 

Maar tegenwoordig is Vuurtoreneiland volgens mij dus nog enkel een hemel op aarde. Water, stilte, licht, lucht en lekker eten, wat wil je nog meer. Hoewel, de regeling van het laatste element in deze wel enige voorbereiding kost.

Verkoelend drankje onder de parasol.

Het stikt doorgaans van de mussen in mijn tuin, maar ze lijken ineens verdwenen, ik hoor en zie er geen één meer. Hoe dat zo ineens gekomen is mag Joost weten, maar kennelijk niet door de hitte. Want op het idee gebracht door de gevleugelde uitdrukking 'De mussen vallen dood van het dak van de hitte', heeft een speurtocht onder mijn dakgoten geen opheldering gegeven. Het is niet anders, ze komen denk ik wel weer een keer tevoorschijn. Het is trouwens veel te heet om me daar nu druk over te maken. Proost!

Een spookstad aan de oceaan.

Lang geleden liep ik met mijn oudste dochter over de boulevard van Atlantic City. Geen gezellige boulevard, als je richting zee keek ging het wel, maar de tegenovergestelde richting was niet fraai. En van een kijkje in één van de vele casino's waren we ook al niet veel vrolijker geworden. De smakeloze bebouwing werd overschaduwd door de protserige, in 1990 door Donald Trump (1946) geopende torenhoge 'Trump Taj Mahal Casino', dat Trump zelf als het achtste wereldwonder beschouwde. Het moest Atlantic City opstuwen in de vaart der volkeren. Het omgekeerde is na zoveel jaren het geval, las ik ergens. 'Trump Taj Mahal Casino' is praktisch failliet, het drukt een zwaar stempel op de omgeving die toch al zo naargeestig is als de pest. Die Trump!

 

Die Trump krijgt met z'n mooie praatjes aanvankelijk wel vaak wat hij wil, tot het presidentschap van de Verenigde Staten aan toe zelfs. Maar ook al blaast hij zakelijk gezien vaak hoog van de toren, uiteindelijk maakt hij lang niet alles waar. De machtigste man van de wereld leent geld bij het leven, liegt consequent over wat hij waard is, en heeft heel wat faillissementen aan zijn broek hangen. Mede door zijn toedoen is Atlantic City een soort spookstad aan de oceaan geworden, waar voor wie niet van gokken houdt maar weinig te beleven valt.

oude normaal in Singer Laren

Bij de entree was het gelijk al duidelijk, hier is één-richting verkeer van toepassing. De pijlen op de vloer lieten niets te raden over. Bij de incheckbalie lieten we als gewoonlijk onze museumkaart zien, als reactie kregen we de vraag of we i.v.m. de corona-misère de tickets reeds online hadden besteld. Nee, dat hadden we niet, we wilden het zo proberen. We hadden mazzel, we mochten door, het was niet al te druk. Om het aantal bezoekers in het museum enigszins te doseren en te reguleren, hadden ze de volgende deur voorzien van een stoplicht. Dat leverde uiteraard wachttijd op. Toen we ook die barrière hadden geslecht, en eindelijk aan de bezichtiging konden beginnen, wees een suppoost ons nogmaals op het één-richting verkeer, waarbij we onderling anderhalve meter afstand in acht dienden te nemen. Tjonge jonge, wat verlang ik in deze weer naar het oude normaal, maar dat zal vrees ik nog wel even duren!

Of toch niet? Werd ik hier soms op mijn wenken bediend? Want het eerste schilderij dat ik daar zag was van de kubistisch-expressionist van de Bergense School Frans Huysmans (Utrecht, 1885 - Zwolle, 1954). Het schilderij uit 1914 heette 'Feest in de Rustende Jager in Bergen'. Prachtig, een verbeelding van het oude normaal van een dikke eeuw geleden, maar het had net zo goed ook vijf maanden geleden geschilderd kunnen zijn. Een teken aan de wand, het komt goed, mijn dag kon niet meer stuk! En een wandeling door Singer's prachtige beelden- en bloementuin, naar een ontwerp van de internationaal bekende landschapsarchitect Piet Oudolf (Haarlem, 1944), maakte de dag alleen maar feestelijker.