'Paulus', een concert in Ermelo.

Onze vriend R.O. zingt in de bas sectie van de Christelijke Oratorium Vereniging Putten, kortweg COV Putten een aardig deuntje mee. Gisteravond gaven ze in de Immanuëlkerk in Ermelo een uitvoering van het 'Paulus-oratorium' van de Duitse componist Félix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) m.m.v. Cantatekoor Wageningen, het Dordts Kamer Orkest en de solisten Marjon van der Linden (sopraan), Frank Fritschy (tenor) en Joep van Geffen (bas). Het geheel stond onder leiding van Gerben Budding, de jonge dirigent van COV Putten.

Het verhaal van Paulus ken ik goed, het is me van huis uit in het kader van de christelijke leer a.h.w. met de paplepel ingegoten. Ik zie me nog zitten met rooie oortjes als er uit de kinderbijbel werd voorgelezen. In mijn twintiger jaren heb ik afstand genomen van het christelijke geloof en wat daar mee samenhangt. Paulus pure zendingswerk is bij mij dan ook aan dovemansoren gericht. Maar zijn avonturen ben ik niet vergeten, die blijven als welk geschiedenis verhaal dan ook beklijven en fascineren. En helemaal als ze zoals gisteravond door COV Putten middels een prachtige uitvoering van het 'Paulus-oratorium' van Felix Mendelssohn-Bartholdy overtuigend gebracht worden. Jammer dat ik zelf geen opname heb kunnen maken, maar onderstaand filmpje geeft een mooi beeld van hoe het was.

Het verhaal van Paulus speelt zich in het begin van onze jaartelling af. Het waren roerige tijden in Jeruzalem. Jezus was pas gekruisigd en zijn volgelingen werden door de joden zwaar vervolgd. Stefanus, één van de eerste christenen, was een heldachtig persoon die zijn mening niet onder stoelen of banken stak. Dat kwam hem duur te staan, want op een kwade dag werd hij door de joden Jeruzalem uitgesleept en gestenigd.


Fragment 'Paulus-oratorium' (delen 4 t/m 11) Een opname van het UniversitätsChor München.

De gezongen tekst in bovenstaand fragment.

Paulus, die toen nog Saulus heette, was erbij toen Stefanus door steniging om zeep geholpen werd. Hij was een fanatiek tegenstander van het pas ontstane christendom. Hij terroriseerde de gemeente en liet praktisch geen huis ongemoeid, mannen en vrouwen werden meegesleurd en achter de tralies gesmeten. Veel christenen ontvluchten daarom Jeruzalem en trokken naar Damascus. Maar ook daar waren ze uiteindelijk niet veilig. Saulus reisde ze ijskoud achterna om ze gevangen te nemen en weer naar Jeruzalem te brengen om te berechten. Maar onderweg naar Damascus gebeurde er op een gegeven ogenblik iets bijzonders. Plotseling, midden op de dag, viel een sterk licht uit het zwerk op Paulus neer, die hem acuut blind maakte. Hij viel op de grond en hoorde een stem zijn naam roepen. Saulus, Saulus, waarom vervolg je mij? Waarop Saulus vroeg: Maar wie bent u eigenlijk? De stem zei: Ik ben Jezus van Nazareth die jij zo fanatiek vervolgt. Schrik, maar de wonderlijke gebeurtenis had op Saulus zo'n impact dat hij zich door zijn dienaren naar Damascus liet brengen, zich daar liet dopen en zich tot het christendom bekeerde. Verder veranderde hij zijn naam in Paulus, dat zoiets als klein betekende. En wonder boven wonder kon hij drie dagen later ook nog weer zien!

Terug in Jeruzalem ging hij voor de christenen preken, maar die gingen hem uit de weg. Wrang voor Paulus, maar wel begrijpelijk, ze konden nauwelijks geloven dat hun vroegere vijand bekeerd was. De voormalige joodse vervolger werd overigens nu ook zelf door de joden vervolgd. Verschillende keren werd hij opgepakt, gemarteld en achter de tralies gesmeten. Uiteindelijk werd Paulus dat teveel en ging hij weg uit Jeruzalem. Hij trok de wijde wereld in om elders heidenen te bekeren. Op één van zijn reizen gebeurde er weer een wonder. Toen hij ergens in een heidens dorpje aan het preken was, zag hij tussen zijn toehoorders een lamme man zitten. Hij zei tegen de man die absoluut niet kon staan of lopen: Ga is recht op je voeten staan. En verrek, de man stond op en kon nog lopen ook! Een wonderbaarlijke genezing, veel dorpelingen dachten vervolgens dat Paulus zelf een soort god was, en wilden hem daarom offers brengen. Dat was natuurlijk niet de opzet van Paulus zendingswerk. Toen hij liet blijken dat hij ook maar een gewone jongen was, werden ze woedend en moest Paulus weer maken dat hij uit de voeten kwam. Na vele omzwervingen keerde hij uiteindelijk terug in Jeruzalem.

Felix Mendelssohn-Bartholdy is maar 38 jaar geworden, het oratorium 'Paulus' schreef hij toen hij rond de 25 jaar oud was. Het was zijn eerste grote werk voor koor, solisten en orkest. Felix was een groot liefhebber van het genre en had al diverse oratoria gedirigeerd o.a. van Haydn, Bach en Händel. Hij kon zijn geluk niet op toen hij van een bemiddelde fan van hem, ene Johann Schelbe, de opdracht kreeg om een oratorium te schrijven. In de tijd waarin 'Paulus' geschreven werd, was de bijbel vaak een grote inspiratiebron voor componisten en andere kunstenaars. Ook Mendelssohn maakte als basis voor zijn composities doorgaans dankbaar gebruik van bijbelverhalen. De geschiedenis van Paulus is een spannend en dramatisch verhaal en spreekt erg tot de verbeelding. Om het verhaal kracht bij te zetten heeft Mendelssohn volgens kenners dan ook alles uit de kast gehaald met deze succesvolle compositie. Dat geloof ik graag, ik heb in ieder geval erg genoten van de magnifieke melodieën in zijn 'Paulus-oratorium'. Alle lof voor de vertolkers, het prachtige koor en de indrukwekkende orkestrale begeleiding!