microscopisch landschap

Er zit een wereld van verschil tussen een foto van een ver zonnestelsel, genomen door de WISE-infrarood telescoop of de Hubble-ruimtetelescoop, en een foto van bijvoorbeeld koolstof nanobuisjes van ongeveer 4 miljoenste millimeter dik, die onder je neus door een microscoop is genomen. (Zie over nano's ook m'n stukje 'Nano' van 24 januari 2011) Maar ze hebben gemeen dat het spectaculaire beelden zijn. Steeds vaker tref ik ze in de krant aan, de één nog mooier en raadselachtiger dan de andere. Ze zijn met de nieuwe opnametechnieken tot steeds meer in staat. Nooit eerder vertoonde beelden, boeiend, maar als je niet een beetje in de materie bent ingewijd, weet je eigenlijk niet wat je ziet!

In 'Microscopisch kleine wereld', onderstaand artikel van Maarten Keulemans in de Volkskrant afgelopen vrijdag, stonden enkele topfoto's van het beste wetenschappelijke beeld. Resultaat van een door het blad 'Science' uitgeschreven fotowedstrijd. Ze deden me inderdaad soms aan de psychedelische vloeistofdia's denken die we vroeger vaak met feestjes maakten en op de wand projecteerden. (Zie mijn stukje 'vloeistofdia's' van 26 september 2006)



Rotskliffen, satellietfoto's? Nee hoor. Deze landschappen zijn detailfoto's van bijvoorbeeld een komkommer en een muizenoog. Donderdag werden ze bekroond.
 

Diep daarbeneden, waar de millimeters reusachtig worden en de stofjes als bergen zijn, ontvouwt zich een schoonheid die maar weinigen kennen. Neem die rotspunt hier boven. Niets rots. De laagjes 'gesteente' zijn in het echt zo'n vijf atomen dik en gemaakt van ti­taankoolstof, een exotisch materiaal dat wordt onderzocht vanwege mogelijke toepassingen in zonnecellen of sensoren. De microscoopfoto viel, net als de andere beelden op deze pagina, donderdag in de prijzen bij de negende 'visualisatiewedstrijd' van het wetenschapsblad Science en de Amerikaanse National Science Foundation.

Zie de kleurrijke cirkel. Het is het netvlies van een muizenoog, geschaafd in een plakje 500 keer dunner dan een mensenhaar dik is. Hersenwetenschapper Bryan Jones besprenkelde het weefsel met speciale stoffen die de afzonderlijke celtypen in verschillende kleuren laten oplichten: de gele vezels links zijn spiertjes, het diepblauwe midden is de oogzenuw, het groen rondom het oogwit. Liefst 70 soorten cellen zitten er in zo'n netvliesje verwerkt, kunnen wetenschappers zo vaststellen.

Die rare mutsjes? Dat zijn nu de ruwe haartjes die je kunt voelen op een jonge komkommer, honderden keren vergroot. Voor de komkommer vormen ze een verdedigingslinie tegen ongedierte: de haartjes hebben een venijnige punt van boven en daaronder een zakje vol met het bitter smakende gif cucurbitacine.

De psychedelische dia deed mee in de categorie 'illustratie'. Het betreft hier een nieuwe manier om complexe wiskundige functies te tekenen, waarbij kleur en helderheid twee grafiek-assen vervangen. Zodat zich een nieuwe getallenwereld ontvouwt.