Art Deco

Onlangs kregen we van onze kleinkinderen en ex-schoondochter uit Amsterdam een leuk cadeautje in de vorm van een paar podium cadeaukaarten. Kaarten voor theater, concert & festival, hoe en waar we ze gaan verzilveren weten we nog niet, maar ik kan me er nu al op verheugen. Ik heb de Amsterdamse Uitkrant voor Maart al binnen zien komen, dus lang zal het niet duren voor we iets gevonden hebben.

De romantische verpakking van de podiumkaarten bezorgde me al een uitgaansgevoel. Een kopie van een affiche uit 1924 van Jean van Caulaert. Het figuratieve ontwerp van een 'Romance in Art Deco' was destijds het omslag-titelblad voor bladmuziek van R. Demaret met tekst van Ch. Tutelier, genaamd 'Pour te charmer'. Art Deco, een stijlbeweging tussen beide wereldoorlogen in, was eigenlijk een mengelmoes van diverse kunststromingen uit de eerste paar decennia van de 20e eeuw. Art Deco was feitelijk een meer geabstraheerde uiting van bekende kunststromingen als bijvoorbeeld het Franse Art Nouveau en het Duitse Jugendstil. Meer strakke lijnen en geometrische motieven toepassen, inplaats van golvende lijnen en krullenkitsch. Het vond van architectuur tot mode, kortom in alle kunstuitingen, zijn weerslag.

Tuschinski

In de Nederlandse architectuur was destijds veelal sprake van een combinatie van stijlen. Het in 1921 gebouwde Tuschinski theater in Amsterdam (architect Hijman Louis de Jong 1882-1944) is daarvan een mooi voorbeeld. Het is een combinatie van Art Deco en Amsterdamse School. Maar ook het in 1923 op de Veluwe gebouwde Radio Kootwijk (architect Jules Maria Luthmann 1890-1973) is daarvan een mooi voorbeeld. En wat te denken van die prachtige lampen van het nog steeds in orginele staat verkerende Art Deco restaurant van het in 1902 gebouwde Hotel American in Amsterdam. Opvallend ook was de Art Deco architectuur van de wolkenkrabbers in de grote Amerikaanse steden. Erg bekend zijn natuurlijk het 381 meter hoge, in 1931 gebouwde Empire State Building, en het 319 meter hoge, in 1930 gebouwde Chrysler Building in New York. De resp. architecten Shreve, Lamb & Harman en William van Alen hebben met deze bouwwerken met hun spitse torens, getrapte opstanden, decoratieve lofwerk en geometrische friezen schoolvoorbeelden van Art Deco architectuur geleverd. Het zijn maar enkele voorbeelden, maar in de meeste grote steden van Amerika en Europa zijn wel Art Decogebouwen te vinden. Veelal utilitaire bouwwerken als warenhuizen, bioscopen en kantoorgebouwen.

Radio Kootwijk

De prachtige Art Decoliften in de lobby van het Empire State Building brengen je in 45 sec. naar het hoogst begaanbare punt van het gebouw. Toen wij daar samen met onze oudste dochter eens een keer stonden, keken we nog uit op het 417 meter hoge, in 1973 geopende World Trade Center (arch. Minoru Yamazaki en Emery Roth & Sons). De modernistische, strakke doosvormige architectuur, met op neogotiek geïnspireerde façades, staat in geen verhouding tot de Art Deco architectuur.  Andere tijden, de Art Deco periode lag ruim 30 jaar achter ons toen de Twin Towers gebouwd werden. Ze stonden symbool voor de moderne tijd, en of ze nou mooi of lelijk waren, doet er niet toe. Ze hoorden als symbolen van de nieuwe tijd in en bij het stadsbeeld van New York.

Maar goed, laat ik stoppen, want ik begin een beetje van m'n onderwerp af te dwalen. Te gek eigenlijk, tot welke gedachtenspinsels een beetje romantische cadeauverpakking al niet toe kan leiden. Overigens een dansmuziekje uit de tijd van R.Demaret moet er nog wel bij, zien we gelijk dat Art Deco ook in de mode zijn weerslag had. Wel een beetje jammer dat ik geen opname van Demaret's 'Pour te charmer' heb kunnen vinden.


Empire State Building, 11-9-2001

  

Top Chrysler Building