Mars en Venus in het museum

Ondanks verbouwingswerkzaamheden is het Centraal Museum in Utrecht gewoon toegankelijk voor bezoekers. Het is niet storend het gaat gefaseerd, ze hebben het daar goed gepland! Gisteren hebben we daar de expositie 'Liefde & Lust' gezien. Een tentoonstelling gewijdt aan Joachim Wtewael (1566–1638) één van de grootste schilders uit de Gouden Eeuw. Ik las ergens dat 'Liefde & Lust' is georganiseerd in samenwerking met de National Gallery of Arts in Washington en het Museum of Fine Arts in Houston, die om de conservatieve Amerikaanse bezoeker tegemoet te komen, de voorkeur gaven aan de brave titel 'Pleasure & Piety' ofwel 'Plezier en Vroomheid'. Ironisch genoeg is er praktisch om de hoek van het Centraal Museum Utrecht ook een seksshop gevestigd met de naam 'Liefde & Lust'.

Maar dit terzijde, de inspiratiebron voor de titel van de tentoonstelling was echt het werk van schilder Joachim Wtewael. Hij koos vooral mythologische en religieuze onderwerpen en die schilderijen hebben in veel gevallen een uitgesproken of verhulde erotische lading. Verschillende keren heeft Wtewael bijvoorbeeld het overspel van Mars en Venus verbeeld, onverbloemd, tijdens de daad. Als de schilder zichzelf portretteert, zit er geen witte maar rode verf op de punt van zijn penseel. Veelzeggend, volgens conservator en samensteller van de expositie Liesbeth Helmus, het is de kleur van Mars en van de liefde.



Zinnenprikkelende heiligen met hun lendendoekjes op halfzeven, saters met stijve penissen, vrijpartijen, overspel, gespierde bilpartijen en een grijzende vader met zijn dochters blote borst in de hand. De wereld van de Utrechtse maniërist Joachim Wtewael is er een van schalkse symboliek en weelderig bloot. Veertig kleurrijke doeken met levendige religieuze voorstellingen en piepkleine koperplaatjes met haarfijn geschilderde mythologische taferelen erop. De beschonken Romeinse godin Venus bijvoorbeeld, die elk moment besprongen kan worden door oorlogsgod Mars. Tussen haar benen staat Cupido vast klaar met pijl en boog. Maar zelfs de heiligen die de Utrechtse meester schilderde, druipen van de erotiek. Zoals Sebastiaan, die bevallig tegen een boom staat met een lendendoekje dat nét niet afzakt. Zijn hand rust op een fallusvormige tak. Het indrukwekkende kleurgebruik van de schilder komt nog mooier uit doordat de tentoonstellingsruimte vrij donker is gehouden.

Druk was het, de expositie loopt als een trein. Eén van de pronkstukken is het grote doek Perseus en Andromeda (1611) dat het Centraal Museum in bruikleen kreeg van het Louvre. Cassiopeia, de moeder van Andromeda, riep de woede van de zeenimfen over zich af door te beweren dat ze mooier was dan zij. Om de toorn van zeegod Poseidon af te wenden, werd Andromeda geofferd aan het zeemonster Cetus. Op het schilderij is de prachtige, lieflijke en blozend blote vrouw vastgeketend aan een rots. Haar linkervoet rust op een grote roze schelp, die met de opening naar ons toe net zoveel van een vrouwelijk geslachtsdeel wegheeft als de kunstenaar waarschijnlijk wilde. Te paard komt redder Perseus al aangevlogen.

Ondanks dat Joachim Wtewael als één van de grootste schilders van zijn tijd werd gezien, raakte hij na zijn dood in de vergetelheid. Waarom is mij een raadsel! Zou het mogelijk komen omdat kort na zijn dood de verlichting als stroming kwam opzetten. Een periode die grote wijzigingen ingang zette in het denken over religie, filosofie, kunst en wetenschap. Ik heb geen idee. Voor een museum is het natuurlijk prima als een expositie lekker loopt, maar voor de bezoekers is dat minder. De grotere werken gaan nog, maar met z'n allen voor zo'n piepklein werkje is minder. Die zou je toch eigenlijk het liefst door een loupe willen zien!