over de handgeschreven brief

Met bovenstaande poster probeert het reclamebureau M&C uit Melbourne de Australische Posterijen aan meer werk te helpen. If you really want to touch someone, send them a letter stond eronder. Prachtige poster trouwens, maar of het zoden aan de dijk zet is de vraag. Stuur eens een brief als je iemand echt wilt steunen of beroeren, klinkt sympathiek en dat is het natuurlijk ook wel. Maar wie schrijft er in het computertijdperk eigenlijk nog een brief? Praktisch alles gaat tegenwoordig elektronisch. Met de komst van social media is er immers een enorm scala aan nieuwe manieren ontstaan om met elkaar te communiceren, e-mail, sms, Twitter Facebook, Linkedin, Google+, Skype, WhatsApp, Ello, YouTube en nog meer denk ik, en anders komen ze nog wel. Ik doe aan het één en ander vrij enthousiast mee. Want ook met eigentijdse communicatiemiddelen kan je elkaar natuurlijk beroeren. Maar toch gaat mijn sympathie uit naar de handgeschreven brief. De boodschap kan hetzelfde zijn, maar een handgeschreven brief voegt naar mijn gevoel in het bijzonder binnen informele relaties een dimensie toe. Ze is persoonlijker vind ik, en daardoor waardevoller dan een bericht via de social media. Overigens moet ik wel bekennen dat de enige handgeschreven brieven die ik tegenwoordig zo af en toe nog wel eens schrijf, zo beknopt zijn dat ze achter op een ansichtkaart passen. Maar dat is in het verleden wel anders geweest!

De aloude kroontjespen met inktlapje.

Schrijven met een pen kan je eigenlijk zien als een ambacht. Het heeft veel tijd gekost om het te leren. Ik zie me in dat schoolbankje nog zitten knoeien met die kroontjespen. Altijd wat, kapotte punt, onleesbare hanepoten, vlekken en zelfs een keer een hele inktpot ondersteboven, van die dingen. Maar met vallen en opstaan ontwikkelde je geleidelijk aan toch een eigen schrijfstijl. En toen de vulpen, die ik na de basisschool van mijn ouders had gekregen en uiteraard nooit uitleende, zich naar m'n hand ging zetten, kwam dat de doorontwikkeling van m'n persoonlijke schrijfstijl natuurlijk wel ten goede. Volgens schrijfpedagogen en grafologen vroeger, bevorderde schrijven de ontwikkeling van onze hersenen en hielp het bij het onthouden van dingen. Waarmee schrijven als een zeer belangrijke ondersteuning voor allerlei leerprocessen werd gezien, en ook nog de ontwikkeling van (zelf)discipline zou worden gestimuleerd.

Maar het één en ander is kennelijk een achterhaald gedachtengoed. We moeten niet naar kinderen kijken vanuit onze eigen romantiek en nostalgie las ik ergens. Finse kinderen hoeven al niet meer te leren schrijven met een pen. Ze krijgen typeles, daar hebben ze meer aan. Wie in het leven toch nog een keer een formulier met de hand moet invullen, krast maar blokletters. Het is achterhaald om kinderen jarenlang te laten zwoegen op mooie aaneengesloten letters, stellen de Finnen. Een derde van de jongens krijgt het sowieso niet voor elkaar. De fijne motoriek van kinderen kan, denken de Finnen, ook worden ontwikkeld door extra tekenlessen en wat meer uren handvaardigheid. In ons land gaan we dezelfde kant op. Het Platform Handschriftontwikkeling, dat knokt voor behoud van de pen, schetste vorig jaar somber de stand van zaken: 'De noodzaak van soepel en duidelijk kunnen schrijven wordt niet langer ingezien'. Terecht of onterecht? De tijd zal het ons leren!

De computer heeft natuurlijk gezorgd voor een grote omslag in het onderwijs. Mijn kleinzoon zit in Amsterdam op een middelbare school waar ze alles middels een ipad doen. Een apparaat dat iedereen daar ook nog eens met heel veel plezier gebruikt. Veelzijdige creatieve tools, interactieve studieboeken en een schat aan apps en informatie bieden eindeloos veel leermogelijkheden. We moeten volgens bartjens leerlingen alles meegeven voor de toekomst, 21ste-eeuwse vaardigheden bijbrengen en ze niet leren hoe het 50 jaar geleden was. Als de kinderen de fijne motoriek maar leren, ben ik het daar helemaal mee eens. Ik las trouwens dat ze op de Radboud Universiteit in Nijmegen wetenschappelijke studies hebben bekeken op het effect van leren schrijven met pen of toetsenbord op de leesvaardigheid. Het lijkt erop dat mensen die met de hand leren schrijven ook gemakkelijker lezen doordat ze de letters eerder herkennen. Maar het is niet bewezen dat kinderen die met een toetsenbord leerden schrijven slechter lezen. Een echt kwalitatief goed onderzoek in deze is er nog niet. Maar hoe dat ook zal uitpakken, ik denk dat de schrijfpen en de handgeschreven brief wereldwijd schaarse tijden tegemoet gaan.