de nationale waterhuishouding

Woensdagavond op tv '100 jaar droge voeten' gezien. Een interessant programma over een bijna vergeten ramp van precies een eeuw geleden. Op 13 en 14 januari 1916 leidde een stormvloed, gepaard met hoge waterstanden, tot een watersnoodramp in het gebied rondom de Zuiderzee. Middenin de nacht brak het water door de zwakke dijken en zette onder andere het eiland Marken (hoogteligging gemiddeld 1,1 + NAP) en een groot deel van Noord-Holland onder water. Tientallen mensen verdronken, huizen werden verwoest en veel vee kwam om. Het was destijds de aanleiding voor de ontwikkeling en uitvoering van de Zuiderzeewerken. Het spreekwoord zegt niet voor niets: 'Als het kalf verdronken is dempt men de put'. Een belangrijk onderdeel hiervan, de Afsluitdijk, werd in 1932 voltooid.

De meeste, zo niet alle plaatsen rond de toenmalige Zuiderzee werden in meer of mindere mate getroffen door de stormvloed. Bijna overal liepen de dijken over, en bij Nijkerk ontstond zelfs een dijkdoorbraak. In stadjes als Nijkerk (hoogteligging gemiddeld 1,3 m + NAP) en Harderwijk (hoogteligging gemiddeld 1,9 + NAP) stonden de straten blank.

Uit 'De Telegraaf' van 15 januari 1916: Storm en Watersnood in Gelderland.

In geen 30 jaar heeft men in Harderwijk van het zeewater zooveel last gehad als Donderdag, toen de storm uit het Noord-Westen het water met onbeteugeld geweld tot voor de muren, neen, tot in de straten opdreef, zoodat Vrijdagmorgen het grootste deel der stad geheel blank stond. Welke angstige uren hadden de menschen, vooral de buitenwonenden, des nachts reeds doorgebracht. Velen zaten met hun geheele hebben en houden op den zolder, terwijl anderen naar familieleden, die 'hooger' woonden, waren gevlucht.
De ten Westen der stad wonende boeren vooral, verkeerden in grooten nood; daar vluchtte men zelfs tot op de daken, om in grooten angst het oogenblik af te wachten, dat van buiten af hulp zou komen opdagen, om de menschen van hun koude en gevaarlijke schuilplaats weg te voeren. Te verwonderen is het, dat er nog niet meer vee verdronken is; de tijd ontbrak bijna, evenals bij een snel om zich heen grijpenden brand, om de beesten in veiligheid te brengen. Sommige boeren moesten enkele koeien en varkens missen; van kippen, konijnen en ander klein vee bleef niet veel over.
In Harderwijk was het een ontredderde toestand, daar zag men de brievenbestellers op een paardekar van het kantoor halen om hen naar de verschillende deelen der gemeente te brengen. Met ladders bracht men de menschen van hunne bovenwoningen naar beneden om hen dan naar een droger plaats te voeren. Alle scholen waren gesloten; geen enkele was te bereiken; er werd ook niet aan gedacht, want er was buiten veel te veel te zien voor de jeugd, die zulke gevallen gewoonlijk van den vermakelijksten kant opneemt.
Tegen den middag was het water zoover gezakt, dat de straten weder begaanbaar waren. Eenige huisjes aan de haven leden veel schade, doordat in de nabijheid liggende boomen aan het drijven geraakt waren en met de gevels in aanraking kwamen, die daardoor voor een groot deel werden stukgeslagen. Tegen 12 uur des middags kwam Prins Hendrik zich per auto van de zaak op de hoogte stellen.
De spoorlijn tusschen Voorthuijzen en Nijkerk is gedeeltelijk zoo diep onder water gezet, dat de treinenloop gestaakt moest worden. In de omstreken van laatstgenoemde plaats moeten duizenden stuks vee in de stallen verdronken zijn.

Na de Zuiderzeewerken kwamen na de watersnoodramp van 1953 de Deltawerken. Daarmee leek Nederland de strijd tegen het water grotendeels gewonnen te hebben. Maar ook met de Deltawerken zal ons land in de toekomst het niet meer droog houden. Door de opwarming van de aarde zal het waterpeil van de zee stijgen. Zonder ingrijpen is de kans reëel dat er veel slachtoffers vallen. De Flevopolders bijvoorbeeld liggen nu gemiddeld op 3,1 m - NAP. Deltaplan 2 moet Nederland daarvoor beschermen. Dijkverzwaring, verruiming van stroombedden, ophoging en verbreding van de Noordzeekust, en aanleg van waterreservoirs zijn enkele onderdelen van het Deltaplan 2. Ik las ergens dat de jaarlijkse kosten tussen nu en 2050 worden geraamd op €.1,3 tot €.1,9 miljard. We weten uit ervaring dat dit veel meer gaat worden, maar we weten tenminste ook waar onze belastingcenten aan worden besteed. Een goeie zaak, en gezien de vroegere ervaringen op het gebied van de waterhuishouding in Nederland, heb ik het daar graag voor over. We moeten er alles aan doen wat binnen ons vermogen ligt, om nieuwe watersnoodrampen te voorkomen. We kunnen het ons niet nogmaals veroorloven de put pas te dempen als het kalf verdronken is!