over heden & verleden tijden

Lang geleden, in de vierde klas van de lagere school, had ik een onderwijzer die Doornbos heette. Een naam die ik ruim 6 decennia later nog steeds niet vergeten ben, en ook niet vergeten zal. Meester Doornbos gaf vaderlandse geschiedenis en kon vertellen als geen ander. Weliswaar moesten we ook van hem jaartallen opdreunen, maar dan kwam het, dan vertelde hij een bij een jaartal behorend verhaal waar we ademloos naar luisterden. We hingen aan zijn lippen gekluisterd als hij bijv. de Tachtigjarige Oorlog en de inquisitie behandelde.

Ik moest aan meester Doornbos denken toen ik onlangs 'Rode sneeuw in december' las, een historische roman uit 2012 van Simone van der Vlugt (Hoorn, 1966). Kort samengevat is het een historische roman tegen de achtergrond van de Tachtigjarige (Godsdienst)Oorlog (1568-1648). Het is 1552, de vooravond van de Tachtigjarige Oorlog. Lideweij Feelinck krijgt een relatie met de jonge arts Andries Griffioen, aanhanger van het protestantisme. Om met hem te kunnen trouwen trotseert ze de wil van haar katholieke vader, die daardoor met haar breekt en haar onterft. Het jonge stel vestigt zich in Breda, waar ze een nauwe band krijgen met prins Willem van Oranje (1533-1584). Maar het politieke klimaat verandert, het protestantisme wint terrein terwijl onder koning Filips II (1527-1598) de inquisitie hoogtij viert. Willem van Oranje vlucht naar Duitsland, waar hij zijn legers organiseert om in opstand te komen tegen koning Filips II. Lideweij vlucht met haar gezin naar het rustige Naarden in het Noorden, waar ze zich veilig waant. Tot op 1 december 1572 een verschrikkelijk lot het kleine stadje treft, waarbij praktisch alle inwoners worden vermoord.
De meest aangrijpende passage in de historische roman van Simone van der Vlugt vind ik. Ook al volgen er in die periode meer gruwelijkheden zoals het beleg en de overgave van Haarlem (1572-1573) met duizenden executies als gevolg. En de belegering van Alkmaar en Leiden daarna, met de bedoeling de bevolking door uithongering tot overgave te dwingen. Gelukkig werden die steden uiteindelijk door de legers van Willem van Oranje en de Geuzen ontzet.

Een vreselijke tijd die al zo'n 443 jaar achter ons ligt. Dergelijke gruwelijkheden kunnen we ons in de huidige tijd niet meer voorstellen! Of toch wel? Om maar eens wat te noemen, wat gebeurde er tijdens de 2e wereldoorlog bijvoorbeeld op 10 juni 1944 in het Franse dorpje Oradour-sur-Glane of op 1 oktober 1944 in het Veluwse dorpje Putten? Of recenter op 11 juli 1995 in de Bosnische stad Srebrenica? Om maar te zwijgen over de meest recente terreuraanslagen her en der door IS. En zo is er nog een flinke waslijst van hedendaags barbarisme op te stellen.
En is het ook niet te bizar voor woorden dat de strijd tussen het protestantisme en het katholicisme, dat heel Europa in de Tachtigjarige Oorlog veranderde in een bloedige arena, primair vergelijkbaar is met de huidige richtingenstrijd binnen de islam tussen de sjiieten en soennieten in Irak en Syrië. De kiem van deze richtingenstrijd schijnt nota bene in de zevende eeuw te liggen, en ging over de vraag wie Mohammed moest opvolgen. Niet te geloven, maar ook nu weer worden steden en dorpen uitgemoord. In ruim 400 jaar niets geleerd!

De Tachtigjarige Oorlog in Europa leidde uiteindelijk tot revoluties in verschillende Europese landen. Alles kwam op een helling te staan, godsdienst, politiek en recht veranderden voor altijd. Nu, ruim vier eeuwen later dus, wordt wel gezegd dat het protestantisme als de bakermat van de moderne democratie en het kapitalisme kan worden gezien. Kan zijn, maar dus ook en vooral, dat het aanhangen van een religie in welke vorm dan ook, allesbehalve bijdraagt aan vrede en veiligheid in dit ondermaanse bestaan!