nautisch weekje in Friesland

We hebben met z'n tweetjes in Lemmer een weekje gebivakkeerd op de 'Poolster', het prachtige goed onderhouden schip van onze schoonzoon en dochter Wilco en Simone, die daarmee sinds 2008 het hele Waddengebied afstruinen. De 'Poolster' (157 VB) is een Lemsteraak van 11,50 x 4,25 meter met een diepgang van 0,95 meter en ruim 15 ton aan waterverplaatsing, in 1984 in Lemmer gebouwd bij de gebroeders Hummel naar een ontwerp van A. de Boer. Gezeild hebben we deze keer niet, maar andere bezigheden hebben we des temeer gedaan. Fiets- en autotochtjes in het mooie Gaasterland, museumbezoeken in Oranjewoud, Drachten en Leeuwarden, bezoek ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer, het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld, en last but not least voor de tweede keer 'Het raadsel van de Wadden' (The Riddle of the Sands) van Erskine Childers (1870-1922) gelezen, de eerste uitgave dateert n.b. al uit 1903. Ik vond het boek, dat ik vroeger al eens gelezen had, aan boord, en voor ik het goed en wel besefte was ik verkocht. Het is en blijft een bijzonder boek, waarin je met behulp van zeekaarten de vaarplannen van de twee Britse zeilers uit het begin van de vorige eeuw mooi kan volgen. De sfeer van de Wadden in het najaar, grijze luchten, mist, storm, donkere golven, stroming en eindeloze zandplaten, is in dit boek bijzonder pakkend en realistisch beschreven.

Een bezoek aan de intrigerende tentoonstelling 'Wind, Water en Wad' in 'Museum Belvédère' in Oranjewoud hadden we al min of meer op ons lijstje staan. Een thematentoonstelling met werk van kunstenaars uit binnen- en buitenland. 'Museum Belvédère' gebouwd in 2004 naar een ontwerp van Eerde Schippers (1956) van Inbo, is dwars op het achttiende eeuwse 'grand canal' van de Prinsenwijk gesitueerd. Een strak vormgegeven gebouw dat praktisch opgaat in het omringende landschap, met een transparant gedeelte tussen beide museumvleugels in, waarin het museumcafé is gesitueerd dat pal boven het 'grand canal' ligt. Het uitzicht vanuit het museumcafé op 'Landgoed Oranjewoud' aan de ene zijde en het weidelandschap aan de andere zijde biedt prachtige panorama's. In het museum gaat de kunst boven de architectuur, met eenvoudige, regelmatig verdeelde open ruimten zijn mooie overzichtelijke exporuimten gecreëerd. Glazen stroken zorgen hier en daar voor daglicht en een summiere oriëntatie op de omringende omgeving van het museum. Tot zover het museumgebouw.
Want we kwamen uiteraard voor 'Wind, Water en Wad', een associatieve tentoonstelling rond het thema natuurbeleving. In de expositie, georganiseerd omdat de Waddenvereniging dit jaar 50 jaar bestaat, tonen kunstenaars hoe ze zich door het unieke natuurgebied hebben laten inspireren. Daarbij wordt het hoofdthema van de Wadden vanuit verschillende invalshoeken en disciplines belicht, door onder meer schilderkunst, fotografie en installaties. Met werken van kunstenaars uit Nederland en Duitsland waaronder: Gerrit Benner, Jan Loman, Emil Nolde, Emo Verkerk en Jan Wolkers. Een scala aan improvisaties, teveel om in dit stukje te belichten. Eén van de topstukken vond ik 'Mantelmeeuwen op Razende bol' van Emo Verkerk (Amsterdam, 1955), een olieverf op doek uit 1999.

Museum Drachten, ook Museum Dr8888 (voorheen Museum Smallingerland) genoemd, is gevestigd in een deel van een oud Franciscaner klooster uit 1936 aan het Museumplein in het centrum van Drachten. Ik kende het niet, maar nu wel, een juweeltje van een museum. We zagen een boeiend overzicht van de beeldende kunst van de twintigste eeuw met de nadruk op werken uit de jaren tussen de twee wereldoorlogen, het interbellum. De kerncollectie richte zich op de gebroeders Thijs en Evert Rinsema, die in het begin van de twintigste eeuw in contact kwamen met de internationale avant-garde en zo vertegenwoordigers van De Stijl en de Dada-beweging naar Drachten haalden. De filosofische bespiegelingen van Evert Rinsema (1880-1958), zijn z.g. aforismen en de beeldende kunst van zijn broer Thijs Rinsema (1877-1947) waren ruim vertegenwoordigd in de vaste opstelling van het museum in de Rinsema-vleugel.

In de kerncollectie waren ook een aantal topwerken van Theo van Doesburg (1883-1931) opgenomen en werken van de Duitse dadaïst Kurt Schwitters (1887-1948). Ook waren er een fors aantal werken te zien van Ploeg-kunstenaar H.N. Werkman (1882-1945), waarmee Museum Dr8888 met recht hét interbellummuseum van het Noorden genoemd kan worden. Maar naast de werken van genoemde kunstenaars bevatte de collectie nog vele werken van andere kunstenaars die tijdens het interbellum werkzaam waren.
Verder hebben we daar een expositie van het naoorlogse (Friese) expressionisme gezien dat werd vertegenwoordigd middels een grote collectie werken van o.a. Pier Feddema (1912-1983). Prachtig allemmal, maar uiteraard teveel om in dit stukje verder te belichten. Echter één schilderij van Tap Werkman (1921), zoon van H.N. Werkman, t.w. een olieverf op paneel, voorstellende een 'Italiaans havengezicht' uit 1954, vond ik te leuk om niet in dit stukje mee te nemen.

Een rondje Gaasterland hebben we deze keer met de auto gedaan. Er stond een stevige wind, en we hadden geen zin om daar tegen in te trappen. Wat een prachtig gebied is het toch, totaal anders dan de rest van Friesland dat een overwegend vlak weidekarakter heeft. De begroeide, in de ijstijd opgestuwde keileemruggen, met mooie namen als Oude Mirdumer Klif, Mirnser Klif en Roode Klif, deden me vanaf m'n bootje op het IJsselmeer altijd on-Nederlands aan, een beetje alsof je langs de Engelse zuidwestkust zeilde. Maar goed nu zaten we niet op het IJsselmeer, maar keken we er vanaf de dijk naar. Wat hebben we toch een mooie grote binnenzee voor zo'n klein landje. Beetje jammer trouwens dat de horizon in toenemende mate wordt vervuild door al die windmolens. Bij het stille haventje van Laaxum hebben we op een bankje een poosje naar de horizon zitten staren. Op internet kwam ik een leuk filmpje van dit ruim 100 jaar oude haventje tegen, zie https://youtu.be/QCO3eONE6tg

Er stond nog steeds een forse bries, maar in tegenstelling tot gisteren hadden we nu wel zin deze te trotseren. Met de wind pal tegen peddelden we vanaf onze ligplaats in jachthaven 'Lemmer Binnen' eerst een eind richting Balk. Ter hoogte van knooppunt 45 gingen we stuurboord uit richting knooppunt 44 in Sloten. Dat ging door de weilanden met halve wind uiteraard weer een stuk makkelijker, we zaten dan ook voor we het goed en wel beseften in Sloten op een terrasje. Het pittoreske stadje Sloten staat bekend als de kleinste van de elf steden van Friesland. De muren, wallen, grachten en stadspoorten van weleer zijn nog steeds in originele staat te zien. Het is dat de Nutreco fabriek, die melkvervangers produceert voor jongvee, belangrijk is voor de lokale economie, maar het is natuurlijk een dissonant van formaat in het verder zo fraaie stadje Sloten.
Na Sloten fietsten we vóór de wind richting Spannenburg tot aan knooppunt 43. Weer stuurboord uit, waarna we parallel aan het Prinses Margrietkanaal naar het pontje zijn gefietst dat ons over de Rijnsloot heeft gebracht. Daarna was het voor we thuis waren nog ca. 5 kilometer aan de wind tot aan knooppunt 46, alwaar bakboord uit nog ca. 3 kilometer vóór de wind tot aan knooppunt 51 in Lemmer.

Het moest er eindelijk maar eens een keer van komen: een bezoek aan het ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer. Ik was het al zo vaak van plan, maar om de één of andere reden kwam het er alsmaar niet van. Het was een imposante beleving om op deze schaal kennis te maken met de prachtige techniek uit het stoomtijdperk. Onder leiding van een gids hebben we het gemaal met zijn majestueuze machinehal en ketelhuis van binnen en van buiten kunnen bekijken. Het in 1920 door koningin Wilhelmina geopende gemaal staat te boek als het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld. Nog steeds zorgt het monumentale gemaal bij hoge waterstanden voor droge voeten in Friesland. De 'kathedraal van stoom' pompt dan maar liefst vier miljoen liter water per minuut vanuit de Friese boezem naar het IJsselmeer. Het is een monument van uitzonderlijke waarde, het staat dan ook niet voor niets sinds 1998 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Het nieuwe Fries Museum in Leeuwarden, gebouwd naar een ontwerp van architect Hubert-Jan Henket (dezelfde architect als van museum de Fundatie in Zwolle) is op 13 september 2013 geopend door koningin Máxima. Het is een prachtig gebouw geworden, maar er was destijds behoorlijk wat weerstand tegen nieuwbouw. Er is zelfs een referendum gehouden, waarbij de overgrote meerderheid van de kiezers zich tegen de nieuwbouw uitsprak. De uitslag van dit referendum was echter conform de referendumverordening nietig, omdat niet voldaan werd aan de eis dat minimaal 30% van de stemgerechtigden tegen (of voor) moeten stemmen voor een geldige uitslag. Hoop gedoe, maar nu het er staat heeft niemand het daar meer over.
Een prachtig museum met vele exposities, teveel om allemaal tijdens één bezoek te bekijken. Maar een paar exposities hebben we goed bekeken t.w. 'Vissers' foto's van Kadir van Lohuizen (1963), het thema is het wad en zijn vissers. Op de foto worden de netten uitgezet! En verder 'Horizonnen', kunst in een veranderend Friesland, dat laat zien hoe mensen hun horizon steeds willen verbreden.

Ter afsluiting van een mooi nautisch weekje in Friesland, hebben we 's avonds in 'beachclub lemmer' een lekker visje gegeten met uitzicht op ons prachtige IJsselmeer!