Finland

TV op zondag 7 januari j.l. AVRO'S close-up over AKSELI GALLEN-KALLELA (1865-1931) Een expositie in het Groninger Museum. In een prachtig programma van een uur lang, wordt het leven van één van de grootste en beroemste Finse schilders van de negentiende eeuw belicht. Al kijkend gingen mijn gedachten terug naar een prachtige excursie in juni 1970, 10 dagen lang Finse architectuur, industriële vormgeving en vele andere vormen van kunst. Een onvergetelijke reis, het kwam me weer helder voor de geest, de plaatsen Helsinki, Turku, Tampere, Jyväskylä en Lahti met daar tussen al die prachtige meren en berkenbossen, die we vanaf een boot of laag vliegend vanuit de lucht beleefden bij het mooiste weer van de wereld. Wat een sfeer! Een goede reden om het afgelopen weekend een bezoek te brengen aan het Groninger Museum.

Alle belangrijke thema's uit het werk van Akseli Gallen-Kallela zijn in de tentoonstelling in het Groninger Museum opgenomen. Werk uit de periode van zijn opleiding in Helsinki en Parijs, Finse portretten en landschappen, symbolen en grafiek. Akseli Gallen-Kallela heeft met zijn schilderijen een belangrijke bijdrage geleverd aan het vormgeven van de Finse identiteit. Veel van zijn schilderijen zijn ook geïnspireerd op het Finse nationale epos de 'Kalevala' genaamd.

De Kalevala is een werk dat is samengesteld door de folkorist en arts Elias Lönnrot op basis van mondeling overgeleverde volkspoëzie. De eerste versie dateert uit 1835, de uiteindelijke uit 1849. Dank zij vertalingen in ruim 50 talen, is de Kalevala ook buiten Finland bekend geworden. Het doel van Lönnrot was aan te tonen dat uit de boezem van een kleine natie evengoed een oeroud, voorchristelijk epos kon voortkomen als de Odyssee en de Ilias van de oude Grieken of het Nibelungenlied van de Germanen. En als zodanig is het epos van groot belang geweest bij het vormen van de Finse nationale identiteit.
En het had natuurlijk ook veel invloed op tal van Finse kunstenaars. In de schilderkunst speelde Akseli Gallen-Kallela hierin dus een belangrijke rol, in de literatuur liet een dichter als Eino Leino zich stilistisch door het epos beïnvloeden, maar ook schrijvers buiten het Finse taalgebied zoals o.a. de Brit Tolkien lieten zich door het epos inspireren, en in de muziek was Jean Sibelius (1865-1957) hierin verreweg de invloedrijkste vertolker.

Tijdens eerder genoemde reis bezocht ik in Helsinki de in 1969 gebouwde Temppeliaukio-kerk, ook wel Rotskerk genoemd, ontworpen door de architecten Timo en Tuomo Suomalainen. De kerk is gebouwd door in een rotsheuvel met explosieven een gat te blazen, waarna de opening aan de bovenkant werd afgedekt met een koepel van glas en koper. De wanden van de kerk bestaan uit onafgewerkte rotsen. Vanwege een perfecte akoestiek worden er in de kerk ook veel concerten gegeven.
In deze ruimte heb ik de uitvoering van het symfonisch gedicht "Finlandia" (1900) van Sebelius bijgewoond, een patriottisch stuk, gericht tegen de intrekking van de Finse autonomie door Rusland. Ontroering, thuis heb ik de lp grijs gedraaid.



Finland, het land van de Kalevala, het is in alles, het is magie en verantwoordelijk voor de beelden die Finland tot op de dag van heden bij de bezoekers van het land oproept. Het trekt enorm, als ik wat meer tijd krijg, denk ik dat ik er maar eens een keer met mijn zeilbootje naar toe ga.