Toen ik afgelopen zomer een tijdje met de Swing in de Hylperhaven lag in Hindeloopen, heb ik behoorlijk veel gelezen. Bij de Goede, het kleine 2e hands boekwinkeltje aan de Buren, was ik geloof ik een goede klant, want ik kreeg op elk boek wel een euro korting, terwijl ze vaak maar een paar euro kosten. Eén van de boeken die ik daar op de kop heb getikt, was een door Donald Spoto in 1993 geschreven biografie van de beroemde zangeres en actrice Lotte Lenya (Wenen 1898 - New York 1981). Een dikke pil van 474 pagina's waaraan ik pas in de afgelopen herfstvakantie ben begonnen, en nu net heb uitgelezen.
De biografie is een eerbetoon aan een uitzonderlijke vrouw. De beroemdste vertolkster van de liederen van de Duitse dichter en schrijver Bertolt Brecht (1898-1956) en de joods-Duitse legendarische componist Kurt Weill (1900-1950) die ook haar echtgenoot was, heeft tot haar dood toe het publiek aan zich weten te binden. Met haar uitdagende houding symboliseerde zij in het bijzonder de geest van de Europese artiest in de jaren twintig en dertig. Na een jeugd vol armoe en prostitutie in Wenen en een studie klassieke dans in Zurich, belande Lotte in 1921 in Berlijn, waar ze al snel in aanraking kwam met de eigentijdse muziek en teksten van Kurt Weill en Bertolt Brecht. In no time wist ze door haar optredens in stukken van beide mannen als o.a. Mahagonny uit 1927, een muzikale politieke satire over het verlangen naar de perfecte stad, over verveling, genotzucht, geld en nooit genoeg en Dreigroschenoper uit 1928 (Driestuiversopera) een stuk bedoeld als sociale kritiek, waarbij de onderwereld model stond voor het kapitalisme en Cabaret in de beginjaren 30, een controversiële musical over complexe liefdesrelaties en naderend onheil in het decadente Berlijn tijdens de Weimar Republiek, een enthousiast publiek in de zinderende metropool die Berlijn toen was (en ook nu weer is) aan zich te binden.
Het bekende 'Die Moritat von Mackie Messer' (The Ballad of Mack the Knife) en 'Seeräuberjenny' (Pirate Jenny) uit resp. de Prelude en de Eerste acte van de Dreigroschenoper, ofwel de Driestuiversopera, die in 18 talen is vertaald en nog altijd actueel is.
Het protest en de satire die doorklonk in de teksten en de muziek van Brecht en Weill, die zo prachtig werd vertolkt door Lotte Lenya, was het opkomend nationaalsocialisme niet welgevallig, en werd na de machtsovername in 1933 zelfs verboden door het intolerante regime van Hitler en zijn vazallen. Lotte Lenya en Kurt Weill vluchten dan ook vrijwel direct naar Parijs, en in 1935 weken ze voor het naderend onheil zelfs uit naar de Verenigde Staten van Amerika.
Daar steeg haar artistieke loopbaan door de vele optredens in de loop der jaren tot grote hoogte. Ondanks een niet al te gelukkig prive leven, haar echtgenoot Kurt Weill, waarvan ze in 1933 gescheiden was maar in 1937 weer mee was getrouwd, overleed op 50 jarige leeftijd aan een hartaanval. En twee van de drie mannen die daarna een tijdje in haar leven kwamen, waren zware alcoholisten en bezorgden haar een hoop gedoe en ellende.
De biografie van Lotte Lenya is een interessant tijdsdocument over een periode van driekwart eeuw. De vooroorlogse periode in Berlijn intrigeerde me het meest. Ik zie wel parallellen met onze tijd, de huidige samenleving verruwd en verhard ook in toenemende mate, dat zie je, dat lees je en dat voel je. Wie heeft het hier nog over een multiculturele samenleving. We worden met z'n allen bewust of onbewust intoleranter. De teneur van de vaak simpele maar vrolijke gesprekken en moppen op verjaardagen en aan de bar, gaat vaak ten koste van de allochtonen en/of de anders geaarden en denkenden in de samenleving. En erger is, dat ook al in bepaalde politieke stromingen al te gemakkelijk gewezen wordt naar de ander als oorzaak en oplossing van welk probleem dan ook. Als we nou iets van de geschiedenis hebben kunnen leren, dan is het wel dat makkelijke oplossingen niet werken, dus eigenlijk niet bestaan!
De uitdrukking naderend onheil in het verhaal, bezorgde me eerlijk gezegd even een moment van kippevel. Lotte Lenya en Kurt Weill waren alert, en hadden destijds de mazzel bijtijds te kunnen uitwijken naar de VS.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten