over het tijdperk van de mens

Gaat op 1 april 2017 van start in Assen

Op 21 april a.s. wordt filosoof prof. dr. René ten Bos (1959) in Nijmegen gepresenteerd als de nieuwe 'Denker des Vaderlands'. Hij is de vierde denker op rij die deze eretitel voor de komende twee jaar te beurt valt. De filosofen prof. dr. Hans Achterhuis (1942), dr. René Gude (1957-2015) en prof. dr. Marli Huijer (1955) gingen hem voor. De eretitel 'Denker des Vaderlands' is een initiatief van Filosofie Magazine, Stichting Maand van de Filosofie en Trouw. In een interessant interview van Wilma de Rek in de Volkskrantbijlage 'Sir Edmund' met René ten Bos over o.m. zijn nieuwste boek 'Dwalen in het antropoceen', vraagt ze hem tot slot waar we eigenlijk een 'Denker des Vaderlands' voor nodig hebben. Hij antwoordt: 'Je hebt helemaal geen Denker des Vaderlands nodig. Nee. Kom op zeg. Als er één ding is waar ik van doordrongen ben, is het mijn fundamentele overbodigheid'. Een relativerend en passend inzicht van ten Bos. Want de gerenommeerde wetenschapsfilosoof heeft in het interview een fundamentele opvatting over filosofie, namelijk dat deze woorden moet geven als er geen woorden meer zijn. Dat filosofie van pas komt op momenten dat de rest tekort schiet. In hetzelfde interview zegt hij echter ook, dat hij met zijn boek 'Dwalen in het antropoceen', dat over de teloorgang gaat van de aarde door de mens, het publiek gaandeweg met vaste hand het bos in stuurt omdat hij het zelf ook niet weet. Wel 'n beetje deprimerend!

Evolutie. Hoe de aarde eruitzag. 

Antropoceen (antropos, de mens) duidt het tijdvak aan waarin we nu leven. Volgens ten Bos, en vele andere wetenschappers, 'het tijdperk van de catastrofes'. Het tijdperk waarin de mens een geologische kracht is geworden. Om maar enkele items te noemen: door ons toedoen warmt de aarde op, neemt de biodiversiteit af, stijgt de zeespiegel en is het onder die spiegel vergeven van plastic deeltjes. Een uitweg is er niet volgens de kersverse 'Denker des Vaderlands' in spe. We moeten leren omgaan met de gedachte dat er eigenlijk geen oplossingen zijn. Het is een achterhaalde topologie om te denken dat er een uit- of terugweg is. We moeten niet denken in termen van maakbaarheid, van yes we can, er is alle reden om twijfels te hebben over climate engineering of andere vormen van radicale actie. Een gedachte die velen onder ons mogelijk een diep gevoel van wanhoop en desoriëntatie bezorgt, het is niet anders. Leven in het antropoceen betekent primair leren leven mét desoriëntatie en complexiteit, maar het betekent ook blijven zwemmen, juist nu! Blij zal ik er zeker niet van worden, en veel wijzer is de vraag, toch ga ik 'Dwalen in het antropoceen' denk ik wel lezen.