Afgelopen maandagmiddag hebben we samen onder het genot van een glaasje nog een paar fotoalbums uit de jaren zestig bekeken. Gezellig, hoewel het gesprek moeizaam verliep, genoot ze zichtbaar van de foto's en ons bezoek. Kreeg overigens wel commentaar van haar dat ik een beetje te snel door het album bladerde. Ze betwijfelde of ik de foto's wel zo snel in me op kon nemen. Toen we wilden gaan, vroeg ze ons nog even te blijven, neem er nog één. Nee moeder, we moeten nog wat doen, maar we komen woensdag of donderdag weer. Is goed hoor! Maar woensdag, aan het eind van de middag, werden we door Janny gebeld, het ging niet goed met mama en ze lag al op bed ook. Dat het niet goed ging met mama wisten we natuurlijk al een tijdje, maar dat ze nu op bed lag was nieuw voor ons. Afgaand op moeders gevleugelde opmerking, dat als je erbij gaat liggen het zo afgelopen is, moest er nu serieus wel iets aan de hand zijn!
Drie kwartier later zaten we in Myosotis aan moeders bed. Een wereld van verschil met eergisteren! Moeder was niet meer aanspreekbaar. Met open mond en ogen die in het niets leken te kijken, kneep ze me even al hijgend in m'n hand, één en al onrust. Verdriet, maar meer een onbeschrijfelijk gevoel van medelijden maakte zich van mij meester. Waarom toch zo? Morfine maakte haar even later gelukkig wat rustiger, ze viel zowaar in een soort van slaap. Inmiddels waren we allemaal gearriveerd en keken we beurtelings hoe het verder met moeder ging. Ze lag nu ogenschijnlijk rustig te slapen, maar toen later ook de dokter nog even bij moeder was wezen kijken, leek het hem wenselijk dat er vannacht toch iemand van ons bij moeder in de buurt bleef. In overleg met elkaar hebben we een roostertje gemaakt voor de komende dagen. Janny zou vannacht de spits afbijten, daarna was het mijn beurt en de derde nacht zou Addy de honneurs waarnemen, verder keken we maar even niet vooruit.
Echter dezelfde nacht nog, om precies te zijn 's morgens om 04.00 uur, werden we door Janny wakker gebeld. Het was zover, hoe hard we ook zouden rijden, we zouden zeer waarschijnlijk niet meer op tijd komen. En inderdaad, in het bijzijn van Janny stokte de ademhaling van moeder een kwartiertje later en was ze overleden. Geke en Janny hebben haar daarna liefdevol opgemaakt, waarna Jan en Addy haar enige tijd later op een brancard hebben getild. Samen hebben we moeder vervolgens naar een daarvoor geëigende ruimte in Myosotis gebracht. Een gevoel van leegte overviel me, en mij niet alleen denk ik. Maandenlang hebben we dit aan zien komen, en dan toch ineens zo snel nog, moeilijk te bevatten. Aan de andere kant is er ook een vorm van opluchting en zijn we blij dat moeder niet langer hoeft te lijden. Maar toch, het is ook het definitieve afscheid van een periode. Een fijne periode die voor mij bijna 72 jaar heeft mogen duren!
Dinsdag a.s. gaan we moeder begraven. Dan wordt ze weer verenigd met haar geliefde waar ze 47 jaar mee getrouwd geweest is, en waar wij uit zijn voortgekomen. Ik hoop voor moeder dat de hemelse wereld van het hiernamaals, waarin zij zo stellig geloofde, maar bestaat. Hoewel ik daar zelf niet in geloven kan, maakt de droom dat die twee daar weer samen hand in hand lopen mij toch helemaal blij!
Sinds een aantal decennia gaan we met de hele familie om de twee jaar op Herfstvakantie, hoewel de beginjaren ook interval's van drie jaar hebben gekend. Ooit begonnen in 1977 met 16 personen in twee huisjes in Gemünd, een plaatsje in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts dat deel uitmaakt van de Eifelkreis Bitburg-Prüm, zaten we vorige week, 38 jaar later dus, met 47 personen in twaalf huisjes in Vaals nabij de Vaalserberg, met 322,5 meter plus NAP het hoogste punt van Nederland. Hoewel het als vanouds qua sfeer weer een puik weekje was, was het gevoelsmatig deze keer toch ook allemaal een beetje anders. Behalve dat enkele familieleden met aanhang niet de hele week konden blijven, was er ook ziekte en was het verder de eerste keer dat onze 92 jarige grandmama niet meer van de partij kon zijn. Ze verblijft sinds enige tijd in een hospice in Kampen, waar we haar deze week met z'n vijven beurtelings hebben bezocht. Een eindje rijden dus, een bezoekje koste ons gewoon een dag, maar dat hadden we er voor over. Behalve de dag van vertrek, toen de zon uitbundig scheen, was de rest van de week grijs en miezerde het regelmatig. Maar dat heeft als gezegd de goede sfeer niet of nauwelijks kunnen beïnvloeden. Hoewel het een familievakantie is, is iedereen uiteraard vrij om te doen en laten wat hij of zij wil. We hebben allemaal ons eigen huisje, maar 's avonds onder de borrel worden tussen die en gene toch vaak allerlei afspraakjes gemaakt voor de volgende dag. Een wandel- of fietstochtje, skelteren, golfen, zwemmen, een stad of museumbezoekje, eten, what ever. Maar lekker in je huisje blijven zitten voor een spelletje of een goed boek kan natuurlijk ook!
Rond halfvier vrijdagmiddag openden we de deur van huisnummer 288, ons optrekje voor de komende week. Sommigen waren er al, anderen kwamen in de loop van de middag en avond binnen druppelen, en een enkeling kwam zelfs 's zaterdags nog. We zaten met z'n allen aan de rand van het park in de huisnummers 284 t/m 295, en hadden een prachtig uitzicht op de heuvelachtige omgeving. Nadat we de ontmoetingsceremonie zal ik maar zeggen hadden gehad, doken we eerst maar eens even ons huisje in om een beetje te settelen. Even lekker zitten en bijkomen van alles en de reis. Laat ik maar eens met 'Het Rosie Project' beginnen, het boek dat ik thuis al een maand op m'n nachtkastje had liggen zonder aan te raken. En voor ik het besefte, zat ik verstrikt in een intrigerende story die me tot en met een groot deel van de zaterdag heeft bezig gehouden. Een heerlijk lachwekkend boek, dat ik in één ruk heb uitgelezen.
In één ruk uitgelezen.
Don Tillman is een autistische maar razend intelligente wetenschapper in de genetica. Maar in het gewone dagelijkse leven is hij door zijn autisme echter een stuk minder bedreven. Zijn sociale vaardigheden zijn slecht, en hij leeft zijn leven volgens strakke schema’s. Een spontaan uitje of afspraakje hoort daar niet bij.
Via zijn werk is hij bevriend geraakt met het echtpaar Gene en Claudia, zijn enige vrienden. Ze willen hem helpen met het vinden van een geschikte vrouw. Dat pakt Don grondig aan. Hij stelt een uitgebreide vragenlijst samen, om zo zijn ideale partner te vinden. De vragenlijst is zo omvangrijk dat niemand er aan kan voldoen. Vriend Gene zegt een selectie te maken uit de lijst, en stuurt Rosie bij Don langs. Al snel komt Don erachter dat Rosie echter ook geen goede match is. Ze rookt, en moet ook niks hebben van het strakke ritme van Dons leven.
Toch spreken ze regelmatig af, Rosie is namelijk ook op zoek naar haar echte vader. Ze zou verwekt zijn tijdens een feestje. Don maakt een lijst met alle aanwezige mannen die avond, en dan hoeven ze alleen nog maar dna te verzamelen. Don heeft toegang tot het laboratorium van de universiteit, en kan zo testen uitvoeren. Wat volgt is dus een zoektocht naar dna materiaal middels haarwortels, speeksel of anderszins. Rosie en Don moeten dat soms op zeer inventieve wijze zien te verzamelen.
Langzaam begint Don te genieten van de aanwezigheid van Rosie. Zou ze dan toch een goede kandidaat voor hem kunnen zijn?
Don voert door zijn autisme de meest bizarre conversaties, en neemt op sociaal vlak meestal (verkeerde) beslissingen die enkel op ratio zijn gebaseerd. Je blijft lachen.
Wat zullen we eten?
Zondagmorgen zag het er buiten wat minder grijs uit dan de dagen ervoor. Af en toe piepte er zelfs een dun zonnetje door het wolkendek. Mijn gedachten gingen vijfenveertig jaar terug in de tijd, toen op zo'n zelfde zondagmorgen Simone, onze jongste dochter geboren werd. We hadden vandaag dus iets te vieren, wat ze ons zelf trouwens gisteren middels haar iPhone al als volgt had laten weten: Morgen ben ik jarig, jippie!!! Jullie zijn vanaf 12:00 welkom om een vlaaitje mee te eten! Gezellig als je komt. X Simone. En zo begaven we ons rond 12.00 uur naar nummer 284, waar het stilaan een drukte van belang werd. Mooi dat de weergoden ons goed gezind waren, want we pasten met z'n allen uiteraard niet in haar huisje. Het waren een paar gezellige uurtjes daar op het terras, en de koffie en de vlaaien gingen erin als koek. In de tweede helft van de middag hebben we met z'n tweetjes een wandelingetje gemaakt rond de top van de Vaalserberg. Op de top staat de nieuwe 31 meter hoge 'Wilhelminatoren', gebouwd naar een ontwerp van de Maastrichtse Architectengroep 'RuimteMakers' en opgeleverd in 2011. 's Avonds hebben we met kinderen, kleinkinderen en aanhang in 'De Zwarte Madonna' gegeten in museum Vaals. Een druk, maar verrassend lekker restaurant.
'Oorlogsmuseum Eyewitness Beek' : voor een gesloten deur!
Maandag hadden we ons voorgenomen om in Beek 'Oorlogsmuseum Eyewitness Beek' te bezoeken. Normaal is dit museum, zoals praktisch alle museums trouwens, op maandag gesloten, maar op internet had ik gezien dat dat vandaag niet het geval zou zijn. Mogelijk vanwege de herfstvakantie dacht ik nog. Christa wilde graag mee, maar vanwege problemen met de uitlaat van haar auto, wilde ze eerst even langs de KwikFit in Heerlen. Aldus geschiedde, bij de KwikFit probeerden ze haar een gouden uitlaat aan te smeren, maar daar trapte Christa uiteraard niet in. Eerlijkheidshalve moet ik wel zeggen dat ze haar gelijkertijd ook vertelden dat ze nog wel even door kon rijden met die kapotte uitlaat, als ze maar geen politie tegen kwam. Daar gokte ze dan maar op, en zo reden we even later weer gezellig verder richting Oorlogsmuseum aan de Maastrichterlaan in Beek. Op zoek naar een parkeerplaats waren we al langs het museum gekomen, en hadden we al gezien dat het er verdacht rustig uitzag. En ja hoor, het hek was hermetisch gesloten, geen kip te bekennen. Hoe kan dat nou Evert, het zou toch open zijn! Ja, dat dacht ik ook, maar mogelijk heb ik toch niet goed gekeken. Sorry, het is niet anders, en zo reden we even later weer gezellig richting Vaals.
Een kopje thee in het restaurant van 'Myosotis'
Dinsdag rond halfelf zijn we zoals afgesproken naar Kampen vertrokken voor een bezoekje aan moeder. De lange autorit verliep voorspoedig, tegen één uur liepen we verpleeghuis 'Myosotis' binnen. Alvorens naar haar kamer te gaan, hebben we in het restaurant eerst even wat gegeten. Onderweg naar haar kamer kwamen we een verpleegster tegen, die ons vertelde dat moeder nogal opstandig was. Ze was blij dat wij er even waren. Bij binnenkomst stond moeder voor haar bed met de overjas aan een tas in te pakken. Ze had het wel gezien hier en wilde weg. Met zachte drang hebben we haar zover gekregen dat ze weer ging zitten, maar dat nam ze ons niet in dank af. We heulden samen met de verpleging en waren dus tegen haar, dat zou ze haar hele leven niet meer vergeten. We zijn maar een eindje gaan wandelen met haar in de rolstoel, ze had de jas uiteindelijk nog aan. Maar ook buiten bleef ze narrig, we stonden even bij de IJssel te kijken, maar dat vond ze ook niks, die had ze al zo vaak gezien. Ze wilde naar haar moeder! Na een kopje thee in het restaurant en nog een ander drankje op haar kamer, werd ze wat rustiger. Toen we weg gingen kneep ze in mijn hand en keek ze me diep in de ogen, het was goed zo! Tegen zes uur waren we terug in Vaals.
General Idea: 'Nazi Milk' 1979
's Woensdags zijn we op aanraden van Addy naar Aken gereden voor een bezoekje aan het 'Ludwig Forum'. Het 'Ludwig Forum' voor Internationale Kunst is een genre-overkoepelend instituut voor de hedendaagse kunst. Van Amerikaanse Pop-art tot aan actuele stromingen geven verzamelingen, tijdelijke tentoonstellingen, evenementen en museumpedagogische activiteiten een levendig beeld van de kunstproductie van nu.
Het museum dat in 1991 geopend werd in een voormalige paraplufabriek, deed me in alle opzichten denken aan het in 1992 geopende museum 'De Pont' in Tilburg, dat in een voormalige wolspinnerij is gevestigd. Het was een genot om door dit museum te wandelen, zeer ruimtelijk en een prachtige lichtinval. En de kunst? Tja, veel moderne kunst is ook conceptuele kunst, soms begrijp ik het direct, maar vaak moet ik er erg bij nadenken, en valt het kwartje (als het tenminste valt) pas als ik al lang weer thuis ben. Iemand zei me eens, dat kunst waarover je moet nadenken sowieso goeie kunst is. Daar zijn de meningen denk ik wel over verdeeld. Maar goed het is natuurlijk niet allemaal alleen maar moeilijk. Zoals het simpele 'Nazi Milk' bijvoorbeeld dat we daar zagen hangen. 'Nazi Milk' is van General Idea, een kunstenaarscollectief dat met mediawerken internationaal de aandacht trok van 1967 tot 1994. Het collectief bestond uit Felix Partz, Jorge Zontal en AA Bronson en speelde een vooraanstaande rol binnen de conceptuele kunst.
Nogmaals een mooi groot museum om doorheen te lopen. Door de grote afmetingen en de ruimtelijkheid lijken er in eerste instantie niet veel kunstvoorwerpen te staan, maar dat valt bij nader inzien erg mee. En het is bovendien lekker overzichtelijk zo.
Maar de meeste tijd van ons bezoek aan het 'Ludwig Forum', dik 100 minuten, hebben we in de filmzaal doorgebracht om 'The Ugly One' van Eric Baudelaire uit 2013 te zien. In 'The Ugly One' vertelt Adachi, ex-lid van het Japanse Rode Leger, een verhaal dat zich afspeelde in Beiroet. De weemoed van oorlog, de pijn van teleurstelling. Een verhaal dat steeds herschreven wordt en zich leent voor meerdere interpretaties. De terugkeer naar de werkelijkheid kon dan ook alleen maar hard zijn. Michel en Lili ontmoeten elkaar op het strand van Beiroet, de hoofdstad van Libanon. We zagen flarden van hun leven, waarbij de focus lag op bepalende gebeurtenissen: een terroristische aanslag en de verdwijning van een kind. Wie zijn Michel en Lili? Wat hebben zij te maken met de aanslag? Het scenario van 'The Ugly One' werd op verzoek van regisseur Eric Baudelaire geschreven door Masao Adachi. Adachi maakte in de jaren zeventig en tachtig deel uit van de extreem-linkse beweging Japanese Red Army. De JRA vocht niet alleen in Japan, maar ook in Libanon, waar Adachi jarenlang woonde en waar hij de Palestijnse revolutie actief steunde. We hoorden Adachi herinneringen ophalen aan die periode en bespiegelingen geven over film en politiek. Beelden van het hedendaagse Beiroet werden afgewisseld met scènes waarin Michel en Lili figureerden. Het één en ander speelde in de jaren zeventig, maar het was alsof we naar de hedendaagse gebeurtenissen in Syrië keken. Een bizarre film, zou er in die regio ooit nog weleens een echte 'Arabische Lente' uitbreken?
Jan van Hemessen: 'De Zondeval' ca.1550
Donderdag's zijn we met Addy en Magda naar het Bonnefantenmuseum in Maastricht geweest. Het gebouw, dat in de begin jaren negentig is ontworpen door de Italiaanse architect Aldo Rossi (1931-1997), ligt in het stadsdeel Céramique. Opvallend is de met zink beklede koepeltoren van het museum. Deze z.g. cupola voegt een markant silhouet toe aan de skyline van Maastricht. In het gebouw is de centrale trapstraat naar de tentoonstellingsruimten op de 1e en 2e verdieping een opvallend element. We zijn met de tentoonstelling CERAMIX op de tweede verdieping begonnen. Een mooie expositie over keramiek in de kunst van Rodin tot Schütte. Prachtige kunstwerken van 20e- en 21e-eeuwse kunstenaars als Gauguin, Rodin, Picasso, Schütte en Ai Weiwei. Alvorens af te dalen naar de eerste verdieping met de oude meesters, hebben we op de derde verdieping eerst nog de collectie prenten en tekeningen van Aldo Rossi bekeken. Oude meesters heb ik vaker gezien, ik moet vaak de neiging om er snel langs te lopen wat onderdrukken. Maar deze keer bleef ik een beetje hangen bij 'De Zondeval' een schilderij van Jan van Hemessen. Uiteraard het bekende verhaal, centraal in het schilderij staan Adam en Eva en gaat Adam voor de bijl. Een slang had Eva al weten te verleiden tot het eten van een vrucht van de verboden boom van de kennis van goed en kwaad. Waarop ze vervolgens Adam ertoe bracht er ook van te eten, wat leidde tot de zondeval. Maar ik zag meer mensen in de tuin rondscharrelen! Hoe moet ik dit rijmen met het verhaal, vroeg ik me kennelijk ietwat hardop af. Het antwoordt daarop liet niet lang op zich wachten, volgens een mede bezoeker moest ik verschillende fragmenten in het schilderij maar eens goed bestuderen, dan zou ik volgens hem het volgende moeten zien:
Fragment 1: Dit is de verbeelding van Genesis 2, waarin wordt verteld dat God vond dat Adam een levensgezel nodig had. Aangezien er nog geen andere mensen waren, schiep Hij de vrouw uit één van Adams ribben. Samen leefden zij in het Hof van Eden.
Fragment 2: Hier krijgen Adam en Eva tekst en uitleg van God over de boom van de kennis van goed en kwaad, die midden in de Hof van Eden stond. God vertelde hen: Van alle bomen in de tuin mag je eten, maar niet van de boom van de kennis van goed en kwaad, wanneer je daarvan eet, zul je onherroepelijk sterven.
Fragment 3: Na de ongehoorzaamheid van Adam en Eva werden ze door God uit de Hof van Eden verdreven. Nu ze kennis hadden gekregen van goed en van kwaad, verhinderde God dat Adam en Eva nog langer van die boom zouden kunnen eten en daardoor eeuwig zouden kunnen leven. Aldus deed de dood zijn intrede. "Stof zijt gij, en tot stof zult gij wederkeren", sprak God tot hen.
Toch leuk als je in het museum zo'n kenner van de klassiekers tegen het lijf loopt. Het deed me trouwens ook sterk denken aan Wieteke van Zeil met haar rubriek 'Oog voor detail' in de Volkskrant 'Je gaat het pas zien als je het doorhebt'.
Gevelfragment Regionaal Historisch Centrum Limburg
Vanaf het Bonnefantenmuseum in de wijk Céramique zijn we via de 'Hoge Brug' (een fiets-voetgangersbrug uit 2003) over de Maas naar het Jekerkwartier gewandeld in het historische centrum van Maastricht. Bizar, de 21e eeuw heeft aan deze historische wijk her en der een geheel eigen invulling gegeven, terwijl het evengoed toch lijkt of de tijd hier heeft stilgestaan. Een verrassende mix van heden en verleden om en nabij de restanten van de middeleeuwse vestigingsmuur. Bij de restauratie in 1995 van het voormalige Minderbroeders klooster aan de Sint Pieterstraat, waar momenteel het Regionaal Historisch Centrum Limburg in gevestigd is, hebben ze zelfs een scheur in de gevel gemaakt om de plaats van de eerste stadsmuur (ca. 13e eeuw) te markeren.
Schuin tegenover deze plek hebben we in café 'De Pieter', een klein karakteristiek cafeetje op één van de rustiekste plekjes van de Maastrichtse binnenstad, een huisgemaakt uiensoepje gegeten. We moesten er lang op wachten, maar toen hadden we ook wat, heerlijk! Tijdens de wandeling terug naar de overkant van de Maas, hebben we de 'Helpoort', een prachtig bolwerk uit de 13e eeuw, nog eens even goed van binnen en buiten bekeken. 't Zag er stevig uit allemaal, volgens mij blijft de 'Helpoort' hier minstens nog wel een jaartje of 700 staan. Terug aan de overkant hebben we de auto maar weer eens opgezocht. Rond een uur of halfzes waren we terug in ons huisje in Vaals, en konden we terug kijken op een mooie donderdag in Maastricht.
Vrijdagmorgen was het inpakken geblazen, de herfstvakantie zat er weer op. Volgens het boekje moesten we uiterlijk halfelf ons huisje uit zijn, en dat is gelukt. Rond twee uur 's middags waren we weer thuis in Harderwijk. Volgens Bartjens gaan wij de volgende familie-herfstvakantie over twee jaar weer organiseren. Schot voor de boeg: Ik denk dat we voor de verandering maar eens een keer een locatie aan zee gaan zoeken!
Nederland is een nieuw stukje vaste land rijker t.w. Maasvlakte 2. Er is door het Havenbedrijf Rotterdam vanaf september 2008 tot aan april 2013 aan gebouwd, sindsdien kunnen bedrijven zich daar vestigen. Er hebben zich trouwens al aardig wat bedrijven actief in industrie en havenactiviteiten op deze toplocatie gevestigd. Toen we hier in de zomer van 2009 rondfietsten zag het er nog heel anders uit. (Zie o.a. mijn stukje 'Maasvlakte 2' van 27 juli 2009). Eén grote zandvlakte en havenbassins in aanleg, sleephopperzuigers spoten continu zand vanuit zee, en cutterzuigers verdiepten de havenbassins tot zo'n 20 m minus nap. Beide zuigertypes verplaatsten daarbij resp. 200 en 40 miljoen m3 zand t.g.v. Maasvlakte 2.
Op de duinen bij het recreatiestrand van Maasvlakte 2 (nabij punt B, zie kaartje) staat sinds kort een indrukwekkend kunstwerk: de 'Zandwacht'. Het uit beton bestaande beeldbepalende kunstwerk van 20 bij 40 meter en een hoogte van 12 meter, markeert de afronding van de aanleg van Maasvlakte 2, en staat op de plek waar de Oude en Nieuwe Maas elkaar raken. De 'Zandwacht' verbeeldt hoe duinen gevormd worden doordat zand bij harde wind opstuift en weer neerdaalt in de luwte. Het kunstwerk is ontwikkeld door het Rotterdamse, internationaal werkzame kunstenaarscollectief Observatorium.
Bizar eigenlijk, we realiseerden ons toen we daar op het strand naar de 'Zandwacht' stonden te kijken, dat we hier hooguit een decennia geleden nog zeilden. Hoe vaak we niet van IJmuiden of Scheveningen naar bijvoorbeeld Stellendam zijn gezeild, zou ik niet meer weten, maar wel vaak. De veranderingen gaan snel in deze regio, iets noordelijker, voor de Delftlandse kust tussen Ter Heijde en Kijkduin hebben we ook al de 'Zandmotor' (Zie o.a. in mijn Blogarchief 'Zandmotor' van 19 januari 2011). Een dynamisch gebeuren allemaal hier, het zal mij benieuwen hoe de kustlijn van Nederland er over enkele decennia zal uitzien!
Fietsend langs de Waal van Beuningen naar Nijmegen met Joke, Jeannette en Geert, realiseerden we ons weer eens in wat voor een mooi landje we leven. Het was zonnig, maar er stond een koude en behoorlijk stijve bries waar we recht tegenin moesten trappen. Maar dat kon niet verhinderen dat we evengoed volop van het prachtige rivierenlandschap genoten. Woorden schoten me tekort om te duiden wat de sfeer van het landschap met me deed. Lastig, haast onzegbaar, elke poging werd a.h.w. door de schoonheid van de werkelijkheid overtroffen. Een stemming waarbij bij mij dan steevast het gedicht 'Herinnering aan Holland' van Hendrik Marsman in me op komt.
Denkend aan Holland zie ik brede rivieren
traag door oneindig laagland gaan
rijen ondenkbaar ijle populieren
als hoge pluimen aan de einder staan
en in de geweldige ruimte verzonken
de boerderijen verspreid door het land
boomgroepen, dorpen, geknotte torens
kerken en olmen in een groots verband,
de lucht hangt er laag en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige dampen gesmoord,
en in alle gewesten wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen gevreesd en gehoord.
Met dit gedicht dat Marsman in 1936 dichtte, komt hij denk ik gevoelsmatig in de buurt van het verwoorden van het haast onzegbare. Ik heb er sowieso anders en beter door leren kijken. Marsman heeft het in zijn poëzie niet alleen over het mooie landschap, hij verwijst ook naar de eeuwige strijd tegen het water. Nederland, het afvoerputje van Europa, is in feite een enorme rivierdelta. Het land waarop we leven is in het verleden ontstaan door de voortdurende aanvoer van zand, grind en ander erosiemateriaal uit verre streken. Met de aanleg van kribben en dijken en een kanalisering hier en daar, hebben we lang gedacht de rivieren in bedwang te kunnen houden.
Maar die zienswijze is de laatste decennia aanzienlijk veranderd. Er zijn al diverse plannen in ontwikkeling en uitvoering om de rivieren meer ruimte te geven, en ze te bevrijden uit het strakke korset van kribben en dijken. En dat niet enkel alleen voor onze veiligheid, maar ook voor de aanwinst van natuurgebieden. (Zie o.m. ook in mijn Blogarchief 'IJsseldelta' van 7 april 2009). Op een groot billboard zag ik dat in dat kader ook Nijmegen reeds grootse plannen in uitvoering heeft. Er is een informatiecentrum maar daar konden we afgelopen zondag niet terecht. Maar met een beetje googelen kwam ik er thuis al snel achter hoe ze het één en ander in Nijmegen aanpakken. Het plan 'Nijmegen omarmt de Waal' omvat de onderstaande projecten, die Nijmegen door de innovatieve en duurzame aanpak niet alleen aantrekkelijker en veiliger, maar vooral klaar voor de toekomst maken.
1. Ruimte voor de Waal (de dijkverlegging bij Lent); 2. De bouw van de nieuwe stadsbrug De Oversteek; 3. De ontwikkeling van de Waalsprong; 4. De ontwikkeling van het nieuwe woon-werkgebied Waalfront in Nijmegen-West en 5. Een facelift van de Waalkade en zijn omgeving. Onderstaand filmpje illustreert de aanpak van plan 'Nijmegen omarmt de Waal'.
De dubbeltentoonstelling 'Gevaar & schoonheid - Turner en de traditie van het sublieme' is ingedeeld naar de vier elementen aarde, lucht, water en vuur. In de tentoonstelling die we onlangs op een zondagmiddag in Zwolle in een (te)druk bezocht 'Museum de Fundatie' hebben gezien, draaide alles om water en vuur. De werken rond aarde en lucht zijn in Enschede te zien in 'Rijksmuseum Twenthe'. Die gaan we zeker een keer vóór 3 januari a.s. bekijken, maar dan niet meer op een zondag. Trouwens als we de drukte bij deze expositie willen ontlopen, moeten we denk ik sowieso niet meer in het weekend gaan.
In bovenstaande collage heb ik één van Turner's schilderijen van 'The Burning of the Houses of Lords and Commons' centraal gezet. Op het schilderij is de heftige gebeurtenis van de nacht van 16 oktober 1834 te zien. Tijdens deze beruchte nacht brandde het Londens Parlementsgebouw tot op de grond toe af. De Brit Joseph Mallord William Turner (1775-1851) maakte diverse schetsen van de onheilsplek en verwerkte deze tot o.m. genoemd olieverf schilderij. De verbeelding zal ik maar zeggen van gevaar & schoonheid van vuur!
In de collage heb ik Turner's schilderij omlijst met digitaal fotowerk van de Japanse kunstenaar Hiroyuki Masuyama (1968). Zo'n 175 jaar later heeft deze kunstenaar zich laten inspireren door dit werk van Turner, en dat is te zien in zijn dromerig romantische fotocollages waarin hij speelt met het licht. Je wordt echt bekropen door een gevoel van deja vu. Voor deze serie maakte de geobsedeerde Masuyama honderden foto’s vanaf dezelfde plek waar Turner zich tijdens deze rampnacht bevond en verwerkte dit in zijn fotomontage.
En dan het element water. Toen ik 'De Golf', een olieverfschilderij op doek uit 1869 van Gustave Courbet zag, moest ik denken aan de grondzeeën waarover ik j.l. 24 juli in 'Zinneprikkelende metaforen' o.m. heb geschreven, (zie m'n Blogarchief). Het gevaar en de schoonheid van de golven en de zee. Gustave Courbet maakte in Etretat aan de kust van Normandië in 1869 meerdere schilderijen van de zee. Hij zag in de zee een metafoor van eeuwigheid. 'Sa marée vient du fond des äges' schijnt Paul Cézanne later over dit werk te hebben gezegd, oftewel 'Zijn vloed komt uit de diepte van de tijd naar boven'. Ik associeer 'De Golf' in mijn verbeelding met een vanuit de diepte opduikende grondzee. Een prachtige, maar o zo linke golf door Gustave Courbet met spatel en verf tot leven geroepen!
De op de Veluwe woonachtige Marius van Dokkum (Andijk, 1957) is van mening dat humor werk vaak toegankelijker kan maken. Dat geloof ik ook, lastige ogenschijnlijk onoplosbare kwesties kunnen door humor een positieve draai krijgen t.g.v. het probleemoplossend vermogen. Met enkel koel analytisch en systematisch denken blijf je onderweg nog wel eens steken. De soms maatschappijkritische schilderijen en prenten van Marius van Dokkum relativeren gelijk enorm. Ik heb genoten van zijn anekdotische grappen en grollen op het doek. In een sfeer die je ook veel bij 17e eeuwse schilders als Jan Steen zag (bijvoorbeeld 'Boerenbruiloft' of 'Het vrolijk huiswaartskeren') of bij de gebroeders van Ostade (bijvoorbeeld 'De vrolijke boer' of 'Boerenherberg met paard aan de trog'). Op de schilderijen en prenten van Marius van Dokkum zijn portretten, stillevens en vrije onderwerpen te zien. In zijn vrije onderwerpen zie je behalve een hoop details veelal eenvoudige mensen in hun eigen leefomgeving. Humoristische voorstellingen met malle types die met hun eigenaardigheden vaak aardig en integer overkomen. Van Dokkum naar Harderwijk, een geinige expositie!
De expositie 'The Glasgow Boys' in het Drents Museum te Assen is prachtig. De expositie richt zich op de bloeiperiode van 'The Glasgow Boys' tussen 1880 en 1900. Er is werk te zien van de tien belangrijkste ‘Glasgow Boys’ t.w. James Guthrie, Edward Walton, Joseph Crawhall, James Paterson, John Lavery, William York Macgregor, George Henry, Edward Hornel, Arthur Melville en William Kennedy. In de expositie is o.a. aandacht voor hun ontwikkeling, belangstelling, technieken, reizen en vriendschappen.
Geïnspireerd door de School van Barbizon, de Haagse School, de Franse impressionisten maar ook Japanse kunst en Keltisch design maakte de groep volstrekt authentiek en origineel werk. Met gedeelde interesses en ambities en met de stad Glasgow als bindende factor maakten de schilders tussen 1880 en 1900 een razendsnelle ontwikkeling door, waarbij ze uiteindelijk uitwaaierden in verschillende richtingen.
'The Glasgow Boys' behoorden tot de z.g. Glasgow School, een kring van moderne Schotse kunstenaars en ontwerpers uit Glasgow, veelal opgeleid aan 'The Glasgow School of Art'. De Glasgow School, die floreerde vanaf de jaren 1890 tot ergens rond 1910, bestond behalve uit 'The Glasgow Boys' ook uit 'The Glasgow Girls' en 'The Glasgow Four'. Van 'The Glasgow Four' was architect Charles Rennie Mackintosh (1868-1928) het meest bekend. 'The Glasgow School of Art', gebouwd tussen 1897 en 1909 is o.a. een ontwerp van zijn hand. Prachtig, enkele jaren geleden heb ik dit gebouw nog bezocht (zie mijn stukje 'Schotland' van 7 mei 2008) vooral de beroemde, maar helaas vorig jaar bij een grote brand verwoeste bibliotheek, was een plaatje. Het in 'art nouveau' stijl opgetrokken architecturale monument wordt gelukkig herbouwd. Bureau 'Page\Park Architects' uit Glasgow is momenteel met een restauratieplan bezig. Tja, in de context van dit verhaaltje een niet relevante passage misschien, maar het één en ander schoot door mijn hoofd toen ik onlangs, me vergapend aan de schilderijen van 'The Glasgow Boys', rondliep in het prachtige 'Drents Museum', gebouwd naar een ontwerp van architect Erick van Egeraat.
We waren er zondagmiddag allemaal, met z'n tienen waren we. Eerst op haar kamer, later in het restaurant van Myosotis. Ma vond het gezellig, en wij ook, zouden we vaker moeten doen. Maar gezien het penibele ziektebeeld en haar leeftijd, denk ik niet, en ik niet alleen, dat we nog veel bijeenkomsten samen met moeder zullen meemaken. Heel goed denkbaar dat dit zelfs de laatste keer was. Ma heeft het nu gelukkig nog aardig mee kunnen beleven, maar behalve dat ze doodmoe is, wordt haar anticiperend vermogen snel minder. Een lijdensweg is het! Ik hoop maar voor haar, en iedereen die haar lief heeft, dat een veel langere lijdensweg haar bespaart zal blijven.
Eerst dacht ik een Reetje in de wei te zien, die op z'n rug lag te zonnen. Maar even later vond ik het meer een Haas in een badkuip. Mijn fantasie was geloof ik op hol geslagen, want bij nader inzien bleek het een drinkbak-constructie te zijn voor het vee.
Ze hadden voor ons een kamer geboekt op de 10e etage van het in 2014 geopende 'nhow' hotel Rotterdam, met een mooi uitzicht op de Maas en de Erasmusbrug. De strakke met moderne kunst en design meubilair ingerichte kamer in het iconische viersterrenhotel, een ontwerp van architect Rem Koolhaas/OMA, maakte in combinatie met het fenomenale uitzicht, het nijvere karakter van deze metropool aan de Maas voor ons haast voelbaar. Pal onder onze neus lag de 238 meter lange m.s. Rotterdam, bouwjaar 1997. (Niet te verwarren met de 228 meter lange s.s. Rotterdam, het verderop aan het 3e Katendrechtsehoofd gelegen legendarische voormalige vlaggenschip van de Holland Amerika Lijn, die vanaf deze plek op 3 september 1959 aan haar eerste oversteek naar New York begon). Vlak voor de m.s. Rotterdam lag de 294 meter lange m.s. Norwegian Star, bouwjaar 2001. Aan de bedrijvigheid te zien lagen beide cruiseschepen kennelijk klaar voor vertrek. Fascinerend allemaal, we keken onze ogen uit. Maar we konden niet al te lang uit het raam blijven staren, om vier uur werden we namelijk door onze kinderen verwacht in het even verderop gelegen hotel 'New York'
Hotel 'New York' is gevestigd in het voormalige hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn op de kop van Zuid. (Het oorspronkelijke kantoorgebouw uit 1901 was een ontwerp van de architecten J. Müller en C.M. Droogleever Fortuyn). Het is de plek waar vroeger duizenden landverhuizers, vol hoop op een beter leven, vertrokken naar Noord Amerika. Tegenwoordig komen gasten hier in een bijzondere sfeer overnachten, eten, drinken, feestvieren en zaken doen. Meteen als je het prachtige gebouw binnen stapt, voel je het: hier is het gebeurd! De nostalgie is nog overal aanwezig: de smeedijzeren hoteltrap, de vele koffers en foto’s van landverhuizers en de voormalige kantoren van de directeuren van toen.
We ontmoeten elkaar op het terrein voor hotel 'New York'. Er stonden trouwens een hoop mensen te wachten op de op handen zijnde afvaart van beide eerder genoemde cruiseschepen. Allereerst vertrok de m.s. Rotterdam en kort daarop de m.s. Norwegian Star. Langzaam maakten ze zich los van de Holland Amerikakade, terwijl het zware dreunende geluid van hun indrukwekkende scheepshoorns over het water van de Nieuwe Maas uitrolde. Begeleid door even verderop gelegen water spuitende sleepboten, die a.h.w. een ereboog voor ze vormden, verdwenen ze langzaam en statig het zilte nat tegemoet varend, uitzicht. In het gezellige café-restaurant van hotel 'New York' hebben we na deze enerverende gebeurtenis een uurtje feestelijk zitten borrelen.
Vervolgens zijn we naar de amfibus in de buurt van de 'Euromast' aan de overkant van de Nieuwe Maas gewandeld, voor een z.g. Splashtour door Rotterdam. 't Was nog een behoorlijke tippel naar de amfibus, maar we hebben het net op tijd kunnen halen. Een originele manier om Rotterdam een beetje te verkennen. Eerst een stukje over de weg, en daarna met een plons de Nieuwe Maas in. Moest je die gezichten allemaal zien! Terug op het droge werden we op ons verzoek door de amfibus keurig afgezet op de kop van Zuid. Aardige gasten, onze gids en onze stuurman/chauffeur, scheelde ons effen een eind lopen, want daar hadden we eigenlijk geen zin meer in. Alvorens ons naar hotel 'New York' te begeven, was iedereen even nieuwsgierig naar de sfeer en inrichting van het 'nhow' hotel en het fraaie uitzicht vanuit onze kamer. En zo zoefden we met z'n allen naar de 10e etage, en stond even later iedereen zich voor het raam te vergapen aan al het moois aan zijn of haar voeten.
In het stampvolle maar gezellige restaurant 'New York' hadden ze reeds een lange tafel voor ons twaalven gedekt, een sfeervolle ambiance die wat ons betrof al garant stond voor een avondje genieten. Dat het voorgerecht, hoofdgerecht, nagerecht en de koffie ons ook nog goed smaakte was dan ook mooi meegenomen. Rond een uur of elf ging een ieder weer zijns weegs, en hebben wij voor de nacht kamer 1004 in het fraaie 'nhow' hotel maar weer eens opgezocht. Einde van een mooie door onze kinderen aangeboden middag en avond vol verrassingen op en rondom de 'Kop van Zuid'.
